Информатика

Mantiqiy solishtirish operatorlari. C++ bir necha solishtirish operatorlariga ega.
5.8-jadval. Mantiqiy solishtirish operatorlari.

Algebraik ifoda	C++ dagi operator	C++ dagi ifoda	Algebraik ma`nosi
tenglik guruhi	==	x==y	x tengdir y ga
teng emas	!=	x!=y	x teng emas y ga
solishtirish guruhi	> <	x>y x	x katta y dan x kichkina y dan
katta-teng	>=	x>=y	x katta yoki teng y ga
kichik-teng	<=	x<=y	x kichik yoki teng y ga

[==], [!=], [>=] va [<=] operatorlarni yozganda oraga bo`sh joy qo`yib ketish sintaksis xatodir. Yani kompilyator dasturdagi xatoni ko`rsatib beradi va uni tuzatilishini talab qiladi. Ushbu ikki belgili operatorlarning belgilarining joyini almashtirish, masalan, [<=] ni [=<] qilib yozish ko`p hollarda sintaksis xatolarga olib keladi. Gohida esa [!=] ni [=!] deb yozganda sintaksis xato vujudga keladi, bu mantiqiy xato bo`ladi. Mantiqiy xatolarni kompilyator topa olmaydi. Lekin ular programma ishlash matnini o`zgartirib yuboradi. Bu kabi xatolarni topish esa ancha mashaqqatli ishdir (! operatori mantiqiy inkordir). Yana boshqa xatolardan biri tenglik operatori (==) va tenglashtirish, qiymat berish operatorlarini (=) bir-biri bilan almashtirib qo`yishdir. Bu ham juda ayanchli oqibatlarga olib keladi, chunki ushbu xato aksariyat hollarda mantiq xatolariga olib keladi.
Yuqoridagi solishtirish operatorlarini ishlatadigan bir misolni ko`raylik.

3-listing.	Output:
# include int main() { int a, b;	Ikki sonni kiriting: 10 5 10 katta yoki teng

cout << "Ikki son kiriting: " << endl; cin >> a >> b; //Ikki son olindi. if (a == b) cout << a << " teng " << b << " ga" << endl; if (a < b) cout << a << " kichik " << b << " dan" << endl; if (a >= b) cout << a << " katta yoki teng " << b << " ga" << endl; if (a != b) cout << a << " teng emas " << b << " ga" << endl; return (0); }

5 ga 10 teng emas 5 ga

Bu yerda bizga yangi bu C++ ning if (agar) strukturasidir. if ifodasi ma`lum bir shartning to`g`ri (true) yoki noto`g`ri (false)bo`lishiga qarab, dasturning u yoki bu blokini bajarishga imkon beradi. Agar shart to`g`ri bo`lsa, if dan so`ng keluvchi amal bajariladi. Agar shart bajarilmasa, u holda if tanasidagi ifoda bajarilmay, if dan so`ng keluvchi ifodalar ijrosi davom ettiriladi. Bu strukturaning ko`rinishi quyidagichadir:
if (shart) ifoda;
Shart qismi qavs ichida bo`lishi majburiydir. Eng oxirida keluvchi nuqta- vergul (;) shart qismidan keyin qo`yilsa ( if (shart) ; ifoda; ) mantiq xatosi vujudga keladi. Chunki bunda if tanasi bo`sh qoladi. Ifoda qismi esa shartning to`g`ri- noto`g`ri bo`lishiga qaramay ijro qilaveradi.
C++ da bitta ifodani qo`yish mumkin bo`lgan joyga ifodalar guruhini ham qo`yish mumkin. Bu guruhni {} qavslar ichida yozish kerak. if da bu bunday bo`ladi:

if (shart) { ifoda1; ifoda2; ... ifodaN; }

Agar shart to`g`ri javobni bersa, ifodalar guruhi bajariladi, aksi taqdirda blokni yopuvchi qavslardan keyingi ifodalarda dastur ijrosi davom ettiriladi.

 Mustahkamlash uchun savollar.

1. 
   Main funksiyasining vazifasini ayting.
   
2. 
   Tipli va tipsiz main funksiyasiga misol keltiring.
   
3. 
   cout operatori qanday amalni bajaradi ?
   
4. 
   define ning vazifasini ayting.
   
5. 
   Kompilyatsiya nima?
   
6. 
   Preprotsessor vazifasini ayting.
   
7. 
   # include nima amalga oshiradi ?
   
8. 
   2==0 amali to`g`ri yozilganmi?
   
9. 
   2=>2 amali to`g`ri yozilganmi?
   
10. 
    C++ das hart qaysi operator bilan aniqlanadi ?
    

5. 
   Operatorlar
   

 Muhim so`zlar: nuqta vergul [;], qiymat berish operatori [=], qo`shimcha operatorlar, kiritish –chiqarish operatorlari, increment, decrement, mantiqiy operatorlar, and [&&], or [||], not [!].

 Bilib olasiz: C++da har bir operatorni tugatish, operator turlari, qo`shimcha operatorlarni ishlatish, cin kiritish, cout chiqarish operatorlarini ishlatish, qiymat berish, increment, decrement operatorlari, mantiqiy and [&&], or [||], not [!] larni vazifalari va ishlatishni.
Har qanday dastur funksiyalar ketma ketligidan iborat bo`ladi. Funksiyalar sarlavha va funksiya tanasidan iborat bo`ladi. Funksiya sarlavhasiga void main() ifoda misol bo`la oladi. Funksiya tanasi ob`yektlar ta`riflari va operatorlardan iborat bo`ladi.
Har qanday operator nuqta-vergul [;] belgisi bilan tugashi lozim. Quyidagi ifodalar X=0, yoki I++ operatorga aylanadi agar ulardan so`ng nuqtali vergul [;] kelsa (X = 0; I++;).
Operatorlar bajariluvchi va bajarilmaydigan operatorlarga ajratiladi. Bajarilmaydigan operator bu izoh operatoridir. Izoh operatori [/*] belgisi bilan boshlanib, [*/] belgisi bilan tugaydi. Bu ikki simvol orasida ixtiyoriy jumla yozish mumkin. Kompilyator bu jumlani tekshirib o`tirmaydi. Izoh operatoridan dasturni tushunarli qilish maqsadida izohlar kiritish uchun foydalaniladi.
Bajariluvchi operatorlar o`z navbatida ma`lumotlarni o`zgartiruvchi va boshqaruvchi operatorlarga ajratiladi. Ma`lumotlarni o`zgartiruvchi operatorlarga qiymat berish operatorlari va [;] bilan tugovchi ifodalar kiradi. Masalan,

I++; x*=I; I=x-4*I;

Boshqaruvchi operatorlar dasturni boshqaruvchi konstruktsiyalar deb ataladi.
Bu operatorlarga quyidagilar kiradi:

• 
  Qo`shma operatorlar;
  
• 
  Tanlash operatorlari;
  
• 
  Takrorlash operatorlari;
  
• 
  O`tish operatorlari;