Inglizcha

Markaziy bank[tahrir | manbasini tahrirlash]
Markaziy bank („banklarning banki“) (Milliy bank va AQShda Federal rezerv tizimi) mamlakatning jami kredit tizimini nazorat qiladi, davlat pul-kredit siyosatini amalga oshiradi, naqd pul va qimmatbaho qogʻozlar emissiyasi bilan shugʻullanadi, mamlakatning oltin-valuta zahiralarini saqlaydi, davlat va tijorat bankiga kreditlar beradi.
Tijorat banki[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tijorat banki oʻz navbatida universal va ixtisoslashgan banklarga boʻlinadi. Ixtisoslashgan bank investitsiya banki, jamgʻarma (omonat) banki, maxsus bank, kooperativ bank va boshqalardan iborat. Tijorat banki universal bank boʻlib jismoniy va yuridik shaxslarga xilma-xil bank xizmatlari koʻrsatadi (depozitlarni jalb etish, veksel hisobi, kredit berish, qimmatbaho qogʻozlarni sotish va sotib olish). Bu bank bank va kredit tizimining oʻzagini tashkil etadi. Universal bank hamma turdagi asosiy bank harakatlarini amalga oshiradi. Ixtisoslashgan bank biron-bir faoliyatga, sohaga va tarmoqqa xizmat koʻrsatadi. Investitsiya banki, asosan, emissiyataʼsischilik operatsiyalar bilan shugʻullanadi va qimmatbaho qogʻozlar savdosini oʻtkazadi. Maxsus bank muayyan mijozlar guruhiga xizmat koʻrsatadi yoki ayrim sohalarda ixtisoslashadi (jamgʻarma, savdo, tashqi savdo, ipoteka va boshqalar). Kooperativ bank tovar ishlab chiqaruvchilar tomonidan pay asosida barpo etiladi, taʼsischilarning kredit va bank xizmatlariga boʻlgan ehtiyojlarini qondiradi. Tarmoq va hududiy prinsiplar boʻyicha tashkil topadi, tijorat bankining bir koʻrinishi hisoblanadi.
Balans (lot. balanx) — biron-bir faoliyatning bir-birini muvozanatlashi lozim boʻlgan tomonlari (mas, daromadlar va harajatlar) oʻrtasidagi nisbatlarning miqdoriy ifodasi. Iqtisodiyotda buxgalteriya balansi, ijtimoiy mahsulot balansi, savdo balansi, mehnat resurslari balansi, daromadlar va harajatlar balansi, toʻlov balansi va boshqa balanslar mavjud.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida amaldagi buxgalteriya balansining quyidagi turlari qo'llaniladi: kirish; davriy va yillik (yakuniy); ulanish (termoyadroviy); ajratish; tozalangan; tugatish; birlashtirilgan; birlashtirilgan. Boshlang'ich (tashkiliy) balans - yangi tashkilot paydo bo'lganligini ko'rsatadi, ya'ni. bu mohiyatan yangi tashkil etilgan tashkilotning balansidir. Unda ko'rsatilgan mulk massasi asosan muassislarning (ishtirokchilarning) pul badallari va tashkiliy xarajatlardan iborat bo'ladi. Boshlang'ich balansni tuzish, aslida ushbu tashkilotda buxgalteriya hisobini ochadi. Davriy va yillik (yakuniy) qoldiqlar. Davriy yoki oraliq qoldiqlar belgilangan vaqt oralig'ida (bir oy, chorak, olti oy, to'qqiz oy davomida) tuziladi, hisobot yilining oxiridagi mablag 'va ularning manbalari qoldiqlari uchun yillik (yakuniy) qoldiqlar tuziladi. Birlashtiruvchi (termoyadroviy) muvozanat - ikki yoki undan ortiq tashkilot - yuridik shaxslarning mol-mulki va majburiyatlarini birlashtirish natijalari bo'yicha balans. Birlashtiruvchi balans - bu ilgari mavjud bo'lganlarning huquqiy vorisi bo'lgan tashkilotning hisobot shakllaridan biridir. Ajratish balansi tashkilotni qayta tashkil etish va uning ikki yoki undan ortiq yuridik shaxslarga yoki mustaqil (alohida) xo'jalik yurituvchi sub'ektlarga (mustaqil balansga ega tashkilotlar, sho'ba korxonalar, tarkibiy bo'linmalar) bo'linishi bilan tuziladi. Qayta tiklanadigan qoldiqlar tashkilot bankrotlikka yaqinlashayotgan hollarda tuziladi. Qayta ko'rib chiqilgan balans hisobot davri tugashidan oldin ham tashkilotdagi ishlarning haqiqiy holatini ko'rsatish uchun auditorni jalb qilgan holda tuziladi. Qayta tiklanayotgan balansda individual ob'ektlar haqiqiy deb hisoblanadigan odatdagidan farqli o'laroq, ushbu moddalar hisobga olinmasligi yoki sezilarli darajada kamaytirilishi mumkin (masalan, moddiy boyliklar ularni realizatsiya qilishning mumkin bo'lgan narxiga tushirilishi mumkin). Tugatish balanslari tashkilot tugatilishini ko'rsating. Tugatish balanslari boshqalardan asosan ularning moddalarini baholashda farq qiladi (mablag'larning asl balans qiymatidan pastroq qiymat bilan ishlab chiqarilgan).