Inklyuziv ta’limning o‘ziga xosliklari nimalardan iborat va bu tizim nima uchun O‘zbekistonga kerak

Hamkorlik - Bu "teng sharoitlarda" muloqotdir, bu erda hech kim ko'rsatish, boshqarish, baholash imtiyoziga ega emas.
O'zaro ta'sir ijtimoiy in'ikos asosida va aloqa orqali amalga oshiriladigan qo'shma tadbirlarni tashkil etish usulidir. "Rus tilining lug'atida" S.Ozhegovda "o'zaro ta'sir" so'zining ma'nosi quyidagicha izohlanadi:
1) ikki hodisaning o'zaro bog'liqligi;
2) o'zaro yordam.
"Oila - maktabgacha tarbiya muassasasi" kontekstidagi asosiy nuqta - muayyan oilada muayyan bolani tarbiyalash jarayonida qiyinchiliklar va quvonchlar, yutuqlar va kamchiliklar, shubha va mulohazalar to'g'risida o'qituvchi va ota-onalarning shaxsiy o'zaro munosabati. Bolani tushunishda, uning individual muammolarini hal qilishda, uning rivojlanishini optimallashtirishda bir-biringizga yordam berish bebahodir.
Yopiq bolalar bog'chasi doirasida ota-onalar va o'qituvchilar o'rtasidagi munosabatlarning yangi shakllariga o'tish mumkin emas: u ochiq tizimga aylanishi kerak.Xorijiy va mahalliy tadqiqotlar natijalari maktabgacha ta'lim muassasasining ochiqligi nimani anglatishini, shu jumladan "ichkariga ochiqlik" va "tashqi ochiqlik" ni tavsiflashga imkon beradi.
Maktabgacha tarbiya muassasasini "ichkariga ochiq" qilish bu pedagogik jarayonni yanada erkin, moslashuvchan, tabaqalashtirilgan qilish, bolalar, o'qituvchilar va ota-onalar o'rtasidagi munosabatlarni insonparvarlashtirish demakdir. Ta'lim jarayonining barcha ishtirokchilari (bolalar, o'qituvchilar, ota-onalar) biron bir mashg'ulotda, tadbirda o'zini ochishga, quvonchlari, tashvishlari, yutuqlari va kamchiliklari haqida aytib berishga shaxsiy tayyor bo'lishlari uchun sharoit yaratib bering. Ochiqlikning namunasini o'qituvchi namoyish etadi. O'qituvchi bolalarga o'zining ochiqligini ta'til paytida qiziqarli, ko'rgan va tajribali narsalar haqida aytib berish orqali namoyish etishi va shu bilan bolalarning suhbatda qatnashish istagini boshlashi mumkin. Ota-onalar bilan muloqot qilisho'qituvchi nimanidir shubha qilganda yashirmaydi, suhbatdoshning tajribasiga, bilimiga, shaxsiyatiga hurmatni har tomonlama ta'kidlab, maslahat, yordam so'raydi. Shu bilan birga, eng muhim professional sifat bo'lgan pedagogik takt o'qituvchini tanish va tanishishga cho'ktirishga imkon bermaydi.
O'qituvchi bolalar va ota-onalarga o'zini kashf etishga shaxsiy tayyorgarlikni "yuqtiradi". Uning misolida uota-onalarni maxfiy muloqotga chaqiradi va ular o'zlarining tashvishlari, qiyinchiliklari bilan o'rtoqlashadi, yordam so'rashadi va o'z xizmatlarini taklif qilishadi, o'z da'volarini erkin bildirishadi va hk.
"Bolalar bog'chasining ichkariga ochiqligi" bu ota-onalarni bolalar bog'chasining o'quv jarayoniga jalb qilishdir. Ota-onalar, oila a'zolari maktabgacha ta'lim muassasasida bolalar hayotini sezilarli darajada diversifikatsiya qilishlari va tarbiyaviy ishlarga hissa qo'shishlari mumkin. Bu har bir oila qila oladigan epizodik voqea bo'lishi mumkin. Ba'zi ota-onalar ekskursiya, eng yaqin o'rmonga, daryoga "sayohat" tashkil qilishdan mamnun, boshqalari pedagogik jarayonni jihozlashda yordam berishadi, boshqalari esa bolalarga nimanidir o'rgatishadi.
Ba'zi ota-onalar va boshqa oila a'zolari bolalar bilan tizimli ravishda tarbiyaviy, sog'lomlashtirish ishlarida qatnashadilar. Masalan, ular to'garaklarga, studiyalarga rahbarlik qilishadi, bolalarga hunarmandchilikka, igna ishlariga o'rgatishadi, teatr faoliyati bilan shug'ullanadilar va hokazo.
Pedagogik jarayonning barcha sub'ektlari ota-onalarning maktabgacha ta'lim muassasasi ishida ishtirok etishidan foyda ko'rishadi. Avvalo, bolalar. Va nafaqat ular yangi narsalarni o'rganishgani uchun. Yana bir narsa muhimroq - ular o'z ota-bobolariga, onalariga, buvilariga, bobolariga hurmat, muhabbat va minnatdorchilik bilan qarashni o'rganishadi, ular, aniqrog'i, juda ko'p narsalarni bilishadi, juda qiziqarli, kimning oltin qo'llari bor. O'z navbatida, o'qituvchilar oilalarni yaxshiroq bilish, uyda tarbiyaning kuchli va zaif tomonlarini tushunish, ularga yordamning mohiyati va hajmini aniqlash, ba'zan esa shunchaki o'rganish imkoniyatiga ega. Shunday qilib, biz oilaviy va ijtimoiy ta'limga haqiqiy qo'shimcha haqida gapirishimiz mumkin.

Xulosa
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, yuqorida qayd etilgan holatlarning barchasi kadrlar tayyorlash milliy modelining puxta o‘ylangan, samarali model ekanligini tasdiqlaydi. Milliy modelning amaliy qiymatini uning O‘zbekistonda ijtimoiy taraqqiyotni ta’minlashdagi o‘rni va roli bilan belgilash mumkin.
Uzluksiz ta’lim tizimining dastlabki turi bo‘lgan maktabgacha ta’limda barkamol shaxsni voyaga yetkazishga zamin tayyorlaydigan dastlab “Uchinchi ming yillik bolasi”, keyinchalik esa “Bolajon” dasturi orqali yosh avlodning sog‘lom, har tomonlama kamol topib shakllanishi ta’minlanmoqda, ularda Vatanga muhabbat, tahsil olishga intilish hissini uyg‘otish orqali olamni tanish, dunyoqarashini shakllantirish borasida izchil va muntazam ta’limtarbiya jarayonini tashkil etish yo‘lga qo‘yilgan. Maktabgacha ta’limning asosiy vazifasini amalga oshirishda davlat va nodavlat maktabgacha tarbiya bolalar muassasalari, oilalar, mahallalar, jamoat va xayriya tashkilotlari, xalqaro fondlarning o‘rni beqiyos.
Kadrlar tayyorlash milliy modelini amaliyotga og‘ishmay tatbiq etishda uzluksiz ta’lim tizimining barcha bosqichlarida o‘qituvchi-pedagoglar tarkibini tayyorlash, ularning malakasini oshirish tizimini qayta tashkil etish, o‘quv muassasalarining o‘quv-metodik bazasini butunlay qayta ko‘rib chiqish asosida zamonaviy talablarga javob beradigan yangi standartlar, darslik va o‘quv-uslubiy qo‘llanmalarni yaratish, tasdiqlash bo‘yicha ham keng ko‘lamli ishlar amalga oshirildi.
Bolalar bog'chasi haqiqiy emas, balki e'lon qilingan ochiq tizimga aylanishi uchun ota-onalar va o'qituvchilar o'zaro munosabatlarini ishonch psixologiyasi asosida qurishlari kerak. Ota-onalar o'qituvchining bolaga bo'lgan yaxshi munosabatiga amin bo'lishlari kerak. Shuning uchun o'qituvchi bolaga "mehrli qarash" ni rivojlantirish kerak: uning rivojlanishida, shaxsiyatida, avvalambor ijobiy xususiyatlarini ko'rish, ularning namoyon bo'lishi, konsolidatsiyasi uchun sharoit yaratish, ularga ota-onalarning e'tiborini jalb qilish.