Innovative Development in Educational Activities issn: 181-3523 volume

Fargʻona viloyati aholisining yosh-jins piramidasi (2022 yil) 

 Chizma Farg‘ona statistika boshqarmasi maʼlumotlari asosida muallif tomonidan 
tuzildi 
Yuqoridagi viloyat aholisining yosh-jins piramidasida Ikkinchi jahon urushining 
aholi soniga salbiy taʼsiri deyarli aks etmaydi, aksincha, 2000 yillarda tugʻilishning 
pasayishi natijasida 2022 yilgi yosh-jins piramidasida yirik kemtik paydo boʻlganligini 
koʻrishimiz mumkin.
0
4
8
12
16
20
24
28
32
36
40
44
48
52
56
60
64
68
72
76
80
84
88
92
96
100
erkaklar
ayollar

---

Innovative Development in Educational Activities ISSN: 2181-3523 VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2023
 
 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.938 http://sjifactor.com/passport.php?id=22323
 
https://t.me/openidea_uz
Multidisciplinary Scientific Journal June, 2023 
79
 
1894-yilda shved statistik va demografi A. G. Sundberg aholi yoshi tarkibining 
uch turini taklif qildi: progressiv, statsionar va regressiv. Progressiv turi bolalarning 
yuqori ulushi va butun populyatsiyada keksa avlodning past ulushi bilan tavsiflanadi. 
Uning shakllanishi aholing yuqori takror barpo bo‘lishiga asoslangan. Yosh piramidasi 
uchburchak shakliga ega bo‘ladi, uning asosi tug‘ilish darajasiga bog‘liq. Statsionar 
turi oddiy ko‘payish turiga asoslangan, yosh piramidasi bolalar va keksa yoshdagi 
guruhlarning deyarli muvozanatli nisbati bo‘lgan qo‘ng‘iroq shakliga ega. Regressiv 
turi aholi kamayishi bilan yuz beradi, uning yoshi-jins piramidasi savatcha shakliga 
ega bo‘ladi. Bu qariyalar va qariyalarning nisbatan yuqori ulushi va bolalarning kam 
ulushi bilan tavsiflanadi. 
Demografik yuklama koeffitsiyenti iqtisodiy faol aholiga qancha bolalar, 
qariyalar toʻgʻri kelishini ifodalaydi. Demografik yuk turli xil ma’noga ega bo‘lishi 
mumkin: ijobiy - bolalarning yuki qariyalar yukidan oshib ketganda va aksincha, o‘ta 
salbiy - qariyalar yuki ustun bo‘lgan taqdirda. Bu demografik qarish (depopulyatsiya) 
muammolariga olib kelishi mumkin. 
Fargʻona viloyatida demografik yuk koeffitsiyenti 1992-yilda har 100 mehnat 
yoshidagi aholiga 101,3 ta bolalar va qariyalar toʻgʻri kelgan boʻlsa, 2022-yilda bu 
koʻrsatkich 67 ni tashkil etgan. Oxirgi yillardagi tugʻilish darajasining pasayishi 
natijasida aholi yosh guruhi tarkibidagi yoshlar salmogʻining kamayishi hamda 
qariyalar salmog‘ining keskinlik bilan ko‘payotganligi bunga sabab boʻlmoqda. 
XULOSA 
Farg‘ona viloyatida aholi soni va uning o‘zgarishlari tahlili viloyat ichidagi 
aholining ko‘chish dinamikasi, tendentsiyalari va oqibatlari haqida qimmatli 
ma’lumotlar berdi. Natijalar mintaqaviy rivojlanish va rejalashtirish kontekstida aholi 
o‘zgarishi bilan bog‘liq muammolar va imkoniyatlarni tushunish va hal qilish 
muhimligini ta’kidlaydi. Bundan tashqari, Farg‘ona viloyatida aholining qarish 
tendentsiyasi ijtimoiy ta’minot tizimlari va sog‘liqni saqlash xizmatlariga ham o‘z 
ta’sirini ko‘rsatmoqda. Siyosatchilar keksa aholining farovonligini ta’minlash uchun 
yoshga mos tibbiy yordam, uzoq muddatli parvarishlash muassasalari va qo‘llab-
quvvatlash tizimlarini ta’minlashga ustuvor ahamiyat berishlari kerak. 
Xulosa qilib aytganda, Farg‘ona viloyatida aholi soni va uning o‘zgarishi tahlili 
mintaqaviy rivojlanish va rejalashtirish uchun qimmatli fikrlarni beradi. Muammolarni 
hal qilish va aholi dinamikasi taqdim etayotgan imkoniyatlardan foydalangan holda, 
siyosatchilar barqaror rivojlanishni rag‘batlantirishi, aholining hayot sifatini 
yaxshilashi va mintaqaning ijtimoiy-iqtisodiy farovonligini ta’minlashi mumkin.