Innovatsiyalar vazirligi

Moliyaviynazoratningshaxsiyuslubiyusullariiqtisodiyfanyutuqlariasosidaamaliyot
daishlabchiqilgano’zigaxosnazoratusullarinio’zidanamoyonetadi.Buusullarnazoratning
maqsadlivazifasigabog’liqholdashakllanadi. 
Moliyaviynazoratningshaxsiyuslubiyusullariniquyidagiguruhgabirlashtirishmumk

---

in: 
- 
Organoleptik; 
- 
hisob-tahliliy; 
- 
hujjatliumumlashtirish; 
- 
nazoratnatijalariniamalgaoshirish. 
Organoleptik(leptikos-olish,qabulqilishgamoyil)–
sezgiorganlariyordamidaaniqlanadi.Moliyaviynazoratningorganoleptikusullariquyidagilark
iradi: 
- inventarizasiya; 
- 
nazorato’lchovi; 
- 
tanlanganvayalpikuzatishlar; 
- 
texnologikvakimyo-texnologiknazorat; 
- 
ekspertizalar; 
- 
xizmattekshiruvlari. 
Inventarizatsiya 
– organoleptik usullar natijasida nazorat obyektlarini 
tekshirish.Ushbujarayonningmohiyatiko’rik,qaytahisoblash,salmoqlash,o’lchashyo’libilano
b’yektlarningmavjudligivaholatidao’tkaziladi.Moliyaviynazoratdatovar-
moddiyboyliklarvapulmablag’lariningsaqlanganligini,shuningdek,hisob-
kitobmunosabatlarivaboshqaxujjatlarvapassivlarningbirlashtirilganligininghaqiqiy 
nazoratining 
asosiy 
usuli 
sifatida 
qo’llaniladi. 
Inventarizasiya 
usuli 
moliyaviynazoratningbarchaturlaridafoydalaniladi.Davlatmulkiningsaqlanishinita’minl
ashda 
inventarizasiya 
joriy 
nazorat 
asosiy 
usuli 
hisoblangan 
holda 
ichkixo’jaliknazoratiniamalgaoshirishdaalohidaahamiyatgaega. davlat moliyaviy nazorati 
organlarining 
faoliyati 
va 
tashkilotituziladiganRossiyaqonunchiligidao’ziningkengaksinitopganikkiguruhtamoyill
arniajratishmumkin.Agarfaoliyattamoyilinimuhokamaqilsak,uholdabuqonuniylik, 
ob’yektivlik, oshkoralik va mustaqillik demakdir. Umuman, davlatnazorati organlari, 
ularning ichki tarkibi va oldidagi vazifalarni amalga oshirishtamoyillarini tashkil 
etishda va olib borishda tizimlilik yoki rejalilik tamoyiliga,shuningdek, qarorlar qabul 
qilishda jamoaviylik tamoyilini ta’kidlab o’tish zarur.Nazorat organlarini qonuniy 
ta’minotida so’nggilari sof ko’rinishda hamda turliqiyoslardauchraydi. 
Qonuniylik tamoyili davlat moliyaviy nazorati organlari faoliyatining 
asosisifatida. 
Qonuniylik 
tamoyili 
biror-bir 
shaklda 
ularning 
faoliyatini 
tartibga 
soluvchibarchame’yoriyhuquqiyxujjatlardaishtiroketadi. 
Hisob 
palatasi 
to’g’risidagi 
qonunchilik 
xujjatlarida 
faoliyat 
tamoyillaridanbirisifatidaqonuniylikbevositabelgilabberilgan.Hisobpalatasifaoliyatidaq
onuniylikningasosiyelementlari:faqatginaO’zbekistonRespublikasiqonunlarigarioyaeti
sh;Hisobpalatasito’g’risidagiqonunchilikxujjatlarigaqat’iy rioya qilish; Palata va uning 
mansabdor shaxslarining qonuniylikka rioyaqilish mas’uliyati hisoblanadi. Bu kabi 
nizomlar barcha nazorat-hisob organlarito’g’risidagiqonunlarda mavjud. 
3.
DavlatmoliyaviynazoratitizimidaO’zbekistonRespublikasiMoliyavazirligi, 
Markaziy 
bank, 
Davlat 
soliq 
qo’mitasi 
va 
ularning 
quyi 

---

tashkilotlarialohidao’rintutadi.Moliya-
kredittizimimuassasalaritomonidanamalgaoshiriladigannazoratlarningmazmunivamaqs
adibelgilanganvakolatdoirasidagiamaliyehtiyojlarbilanbelgilanadi. 
Moliya 
organlarining 
ko’p 
qirrali 
nazorat 
faoliyati 
byudjetni 
rejalashtirish,moliyaviyrejalarvasmetalarloyihalariniko’ribchiqish,byudjetbarchadarom
adlarini to’plash, davlat byudjeti bilan tegishli moliya yili uchun nazardatutilganchora-
tadbirlarnimoliyalashtirishjarayonidaamalgaoshiriladi.O’zbekistonRespublikasiVazirla
rMaxkamasining23.11.1992yilgiN553Qarorigako’ra“O’zbekistonRespublikasiMoliya
vazirligihaqida»Nizomtasdiqlandi.Ungako’raMoliyavazirligiO’zbekistonRespublikasi
davlatboshqaruviorganihisoblanadi. 
O’zbekistonRespublikasiMoliyavazirligirespublikaningmarkaziymoliya-iqisodiy 
organi sifatida O’zbekiston Respublikasining moliyaviy narxsiyosatini hayotga tatbiq 
etadi 
va 
uning 
butun 
hududida 
moliya, 
narx-
navonitashkiletishfaoliyatigaumumiyrahbarlikni amalgaoshiradi. 
Moliya vazirligi O’zbekiston Respublikasining vazifalari va funksiyalariniamalga 
oshirish uchun zarur moliyaviy negiz yaratishni, respublika byudjetiniishlab chiqish va 
ijro 
etishni, 
uning 
daromad 
qismi 
barqarorligini 
ta’minlashni,valyutarejasinituzishvaijroetishni,pulresurslaridanoqilonavatejabsarflashn
ita’minlaydi. 
Moliyavazirligirespublikabyudjetihamdaromadlar,hamxarajatlarbo’yicha 
ijro 
etilishi 
uchun, 
moliyaviy 
resurslarni 
umumrespublika 
ehtiyojlarigasafarbaretishishlarinitashkiletishuchunjavobberadi. 
Moliyavazirligio’ztizimigakiruvchikorxonalar,muassasalarvatashkilotlarfaoliyatin
ito’g’ridan-
to’g’riyokio’zitashkiletadiganorganlarorqalimuvofiqlashtiradivayo’naltiradi. 
O’zbekiston 
Respublikasi 
Moliya 
vazirligining 
zimmasiga 
davlat 
moliyaviynazoratini 
amalgaoshirish 
bo’yicha 
quyidagi 
asosiyvazifalar 
va 
funksiyalaryuklangan: 
O’zbekiston Respublikasi hududida yagona moliya, soliq va narx 
qo’yishsiyosatini shakllantirish va o’tkazish, bozor iqtisodiyotiga o’tish 
sharoitlaridarespublikaniijtimoiy-
iqtisodiyrivojlantirishningvaaholiniijtimoiyhimoyaqilishningbarqarormoliyaviynegizin
ibarpoetishbo’yichaishlarnimuvofiqlashtirish; 
-moliyaorganlari,ularningtasarrufidagitashkilotlarvamuassasalarfaoliyatiga 
umumiy 
rahbarlik 
qilish, 
ularga 
o’z 
vazifalarini 
amalga 
oshirishdametodikvaamaliyyordamko’rsatish; 
-davlatning moliyani boshqarishini, moliya-kredit mexanizmini, moliya 
vabyudjetnirejalashtirishusullarini,soliqolishvanarxbelgilashtizimlarinitakomillashtiris
h,uzoqmuddatlimoliyaviynormalarvanormativlardankeng 
foydalanish,byudjetresurslarivaboshqamoliyaviyresurslardanfoydalanishningxarajatlar
ningo’sishigaqarshiqaratilganliginioshirishyuzasidantakliflarishlabchiqish; 
- 
moliya-
kreditvositalariningxo’jalikmexanizminingboshqaelementlaribilanaloqalarinimustahka
mlash;

---

- 
moliyavanarxmexanizminingaksilxarajatyo’nalishinioshirish,uniresurslarni
ngbarchaturlaridanoqilonafoydalanishnirag’batlantirishtomonyo’naltirish,nobudgarchil
iklarnibartarafetish,ishlabchiqarishvamuomalachiqimlarinikamaytirish,foyda(daromad
)niko’paytirish; 
-
moliya,byudjet,valyutavasoliqnirejalashtirishvamablag’bilanta’minlashusullarinitakom
illashtirish; 
-
auditorliktashkilotlaritomonidanlisenziyabitimlaridanazardatutilganlisenziyatalablariva
shartlarigarioyaqilinishininazoratqilish; 
-korxonalar, 
vazirliklar, 
idoralar, 
banklar 
va 
davlat 
sug’urta 
tashkilotlaridabuxgalteriyahisobivahisobotinitashkiletishvatakomillashtirishishlarinim
uvofiqlashtirish,xo’jalikyuritishningyangishakllarinijoriyetishsohasidamahalliy 
moliyaorganlariningfaoliyatinimuvofiqlashtirish; 
-soliq 
solish, narx belgilash, sug’urta, valyuta-moliya auditorlik va 
tashqiiqtisodiyfaoliyatsohasida,shuningdek,soliqmaslahatibo’yichafaoliyatniqonunchil
ikva me’yoriy aktlarniishlabchiqishdaqatnashish; 
-moliya, soliq narx belgilash, sug’urta, valyuta auditorlik va tashqi 
iqtisodiyfaoliyat sohasida, shuningdek, soliq maslahati bo’yicha faoliyatni ilmiy-
tadqiqotishlariniamalgaoshirish. 
O’zbekistonRespublikasiMoliyavazirligizimmasigayuklanganvazifalargamuvofiq 
quyidagi ishlarni amalgaoshiradi: 

respublikayig’mamoliyabalansiningmoliyaviyresurslarinishakllantirishninguzo
qmuddatlivaqisqamuddatliistiqbolnibelgilashlarinituzish 
ishida, 
shuningdek, 
umumrespublika maqsadli byudjetdan tashqari puljamg’armalarini shakllantirishda 
qatnashadi, ularni tashkil etish, foydalanish vamiqdorlari tartibi, O’zbekiston 
Respublikasi 
mintaqalari 
tomonidan 
mazkur 
puljamg’armalarigamablag’ajratishkvotalarito’g’risidagitakliflarnitayyorlaydi; 

respublikavamahalliybyudjetlarnishakllantirishningyangiusullariasosidahududi
ymoliya-byudjetni,soliqnirejalashtirishnitakomillashtiradi; 

moliya-byudjetni va soliqni rejalashtirish, narx belgilash, xalq xo’jaligi 
vaijtimoiy-madaniy 
sohani 
mablag’ 
bilan 
ta’minlash 
sohasida 
uslubiy 
rahbarlikniamalga oshiradi, respublika va mahalliy byudjetlardan sarflanayotgan 
xarajatlarsmetasini tuzish, ko’rib chiqish, tasdiqlash va ijro etishning umumiy 
qoidalarinibelgilaydi; 

amaldagi 
qonunchilikka 
muvofiq 
byudjetni 
tuzish 
va 
ijro 
etish 
ishlarinitashkiletadi; 

moliya-valyutasiyosatiningasosiyqoidalarinishakllantirish,respublikaning 
valyuta 
rejasini 
(to’lov 
balansini) 
tuzish 
va 
ijro 
qilish, 
valyutaresurslariniko’paytirishbo’yichatakliflarishlabchiqish,ularnioqilonataqsimlashv
aulardansamaralifoydalanishustidannazorato’rnatish; 

joriy 
yilda 
respublika 
byudjeti 
va 
valyuta 
rejasining 
bajarilishi 
yuzasidanhisobottayyorlaydivauniVazirlar Mahkamasiga taqdimetadi; 

---


mahsulotlar,tovarlar,ishlarvaxizmatlarningMoliyavazirligigabiriktirilgannomen
klaturasibo’yichachegaraviynarxlarivatariflarinitasdiqlaydi; xalq xo’jaligi tarmoqlarida 
narxlar va tariflarning to’g’ri belgilanishiva qo’llanilishi ustidan nazoratni amalga 
oshiradi 
hamda 
narxlar 
ustidan 
davlat,idoraviyvajamoatchiliknazoratidarajasinioshirishchoralariniko’radi; 

qimmatbahoqog’ozlarbozorinishakllantirishhamdaqimmatbahoqog’ozlar 
emissiyasi 
va 
harakati 
ustidan 
nazoratni 
amalga 
oshiradi, 
moliyaviybozornishakllantirishishlarinimuvofiqlashtiradi; 

auditorlik 
faoliyatini 
tartibga 
soluvchi 
me’yoriy 
hujjatlarni, 
shuningdek,auditorlikfaoliyatiningmilliystandartlarinio’zvakolatlaridoirasidaishlabchi
qadivatasdiqlaydi; 

auditorlik 
tashkilotlari 
tomonidan 
litsenziya 
bitimlarida 
nazarda 
tutilganlitsenziyatalablarivashartlarigarioyaqilinishininazoratqiladi; 

da’vogarlargaauditormalakasertifikatiniolishlariuchunmalakatalablarinibelgilay
di; 

soliqmaslahatchisivaaktuariymalakasertifikatlariniolishuchunmalakaimtihoninit
ashkiletishvao’tkazishtartibini, 
shuningdek, 
respublikaauditorlarbirlashmasibilankelishganholda-
auditormalakasertifikatiniolishuchuno’qitishdasturinivamalakaimtihonlarinitopshirisht
artibinitasdiqlaydi; 

soliqmaslahatchisivaaktuariymalakasertifikatlariniolishhuquqiuchunmalakaimti
honlarini, 
shuningdek, 
respublikaauditorlarbirlashmasiishtirokidaauditormalakasertifikatiniolishhuquqiuchun
malakaimtihoninio’tkazadi; 

auditorlikfaoliyatinilitsenziyalashnibelgilangantartibdaamalgaoshiradi; 

auditor,aktuariyvasoliqmaslahatchisimalakasertifikatlariniberadi,ularningamalq
ilishinito’xtatibqo’yadivaularnibekorqiladi; 

tegishlimalakasertifikatlarigaegabo’lganauditorlar, 
aktuariylarvasoliqmaslahatchilarireestrlarivaauditorlikfaoliyatiniamalgaoshirishuchunb
erilganlitsenziyagaegabo’lganauditorliktashkilotlarihisobiniyuritadi; 

aksionerlikjamiyatlarivacheklanganmas’uliyatlijamiyatlarning 
yagonareestriniyuritadi,korxonalarningqimmatbahoqog’ozlariniro’yxatgaoladi; 

respublikamoliya-
valyutasiyosatiningasosiyprinsiplarini,shakllantirishdaqatnashadi,respublikaningvalyut
arejasini(to’lovbalansini)tuzadivaijroetadi, 
valyutaresurslariniko’paytirishbo’yichatakliflarniishlabchiqadi, 
ularnioqilonataqsimlashnihamdaajratilganvalyutamablag’laridansamaralivamaqsadga
muvofiqfoydalanishninazoratqilishnita’minlaydi; 

O’zbekistonRespublikasihududidagixorijiyinvestorlarninginvestisiyafaoliyatini
moliyaviyvasoliqlarbilantartibgasolishiniamalgaoshiradi,respublikaiqtisodiyotigaxoriji
ysarmoyakelishiuchunqulaymoliyaviyshart-sharoitlarniyaratishchora-
tadbirlariniishlabchiqadi; 

turli 
darajadagi 
byudjetlarning 
ijrosi, 
byudjetdagi 
muassasalar 

---

xarajatlarsmetasiningijrosibo’yichabuxgalterlik hisobiniyuritishtartibinibelgilaydi; 

O’zbekiston 
Respublikasi 
Markaziy 
banki 
bilan 
birgalikda 
byudjetlarningkassaijrosibo’yichahisob-kitobvahisobotlarshakllarinibelgilaydi; 

balansninghisob-
kitobmoddalari,qimmatbahonarsalarniqaytaro’yxatdano’tkazishvanatijalarinirasmiylas
htirishtartibinibelgilaydi,schyotlarningnamunaviyrejalarini,buxgalteriyahisobivahisobo
tiningnamunaviyshakllarini,ularniqo’llashvato’ldirishtartibito’g’risidagiyo’riqnomalar
nitasdiqlaydi; 

respublikavamahalliybyudjetlardanmablag’bilanta’minlanadigankorxonalar,birl
ashmalar,tashkilotlarvamuassasalarningmoliya-xo’jalikfaoliyatini taftish qiladi va 
tekshiradi, respublika byudjetini tuzish va ijro etishbo’yicha moliya idoralari ishini 
yaxlit 
taftish 
qiladi, 
zarurat 
bo’lganda 
vazirliklaridoralarmoliyaviy-
xo’jalikfaoliyatinitaftishqiladivatekshiradi; 
O’zbekistonRespublikasiMarkaziybankihuzuridagiQimmatbahometallaragentli
gitomonidanmamlakatimizishlabchiqaruvchilaridanharidqilinadiganmahsulotlarnarxlar
inibelgilashhamdadavlattomonidanharidqilinadiganqimmatbahometallarvaqimmatbaho
toshlaruchunhisob-kitobqilishtartibi bo’yicha takliflar ishlab chiqadi