MÖVZU 6: Ekoloji sistem, ekosistemlərdə enerji və onun
məhsuldarlığı
Qanunauyğun qarşılıqlı münasibətlərdə olan canlı orqanizmlər və onların möv-
cudluq şəraitinin maddələr dövranı baş verə bilən məcmusuna ekoloji sistem və ya
ekosistem deyilir.
Başqa sözlə,canlı orqanizmlər və qeyri-üzvi komponentlərin maddələr dövranı
baş verən məcmusu ekosistem adlanır (Məsələn,meşə,çəmən,göl və s.).
Ekosistem anlayışı 1935-ci ildə ingilis ekoloqu A.Tensli tərəfindən təklif olun-
muşdur.O,göstərmişdir ki,bu cür yanaşmada üzvi və qeyri-üzvi amillər eyni hüquq-
lu komponentlər kimi çıxış edir və biz orqanizmi onun ətraf mühitindən təcrid edə
bilmərik.Ekosistemlər dəqiq həcmə malik deyil və istənilən fəzanı tuta bilər.Tensli
Yer səthində ekosistemlərə təbiətin əsas struktur vahidləri kimi baxırdı.
Təbiətdə ekosistemlərin miqyası və bu sistemlərdə baş verən maddələr dövranı-
nın qapalılıq dərəcəsi də müxtəlifdir.Bəzi ekosisteklərdə maddənin kənara çıxması
çox böyük olduğu üçün onun
sabitliyi kənardan həmin miqdarda
maddə
daxil
olması
ilə
saxlanılır.Yerdə
olan
ən
iri
ekosistemlər
belə
tam qapalı
dövrana malik deyil.
Ekosistem konsepsiyası ilə para-
lel olaraq biogeosenoz haqqında
təlim də inkişaf etməkdədir ki,bu-
nun da banisi V.N.Sukaçevdir
(1942).
Biogeosenoz iki əsas tərkib his-
sədən ibarətdir:ekotop (yun.”to-
pos”-yer)-müəyyən ərazinin abiotik
amillərinin məcmusu və biosenoz
(lat.”bios”-həyat,”senoz
“-cəmiy-
