Intellektual tizimlar

P(INT=TUShMOKDA /DOLLAR= KO‘TARILMOKDA =0,07 
Foiz stavkalarining o‘zgarmasligida narxlarning o‘sish extimolligini 
ekspertP(STOCK= KO‘TARILMOKDA /INT=TUShMOKDA)=0,2, ko‘rinishida 
yozadi, agar foiz stavkalari tushmasa bu extimollik kuyidagicha: P(STOCK= 
KO‘TARILMOKDA /INT= TUShMOKDAMAS)=0,1. 
Bunday jadvallar ekpert tamonidan ishlab chikiladi. Ular MO ning kismiga 
aylanadi va vakti-vakti bilan o‘zgarishi mumkin. Ekspert o‘zgarishlarni dollar kursi 
yoki foiz stavkasi o‘zgarganda kiritishi shart. O‘zgarishlarni inson o‘rniga ekspert 
tizim kiritishi mumkin. 
Foydalanuvchi birjadagi narxlarni ko‘tarilish extimolligini aniklashi 
mobaynida ekspert tizim unga savol beradi: 
Agar dollar kursi
1- 
Kichik
2- 
O‘rta
3- 
Katta
Bo‘lsa -? rakamni kiriting. 
Faraz kilaylik foydalanuvchi 2 rakamini kiritdi yani -o‘rta. Jadvaldan 
malumki foydalanuvchi dollar kursini 3-4% ga ko‘tarilishini kutmokda.
Yechimi uchun kerak bo‘lgan barcha malumotlprni jadvaldan topsa bo‘ladi: 
 
Extimollik 
Manba 
Р (DOLLAR =
 KO’TARIMOQDA)
)=0.3 
P(DOLLAR = 
KO’TARIMOQDA) 
МАС) = 1-0.3 = 
0.7 
Р (INT = 
TUSHMOQДА
| DOLLAR= 
KO’TARIMOQDA)
= 0.5 
Р (INT = 
TUSHMOQДА
| DOLLAR | 
KO’TARIMOQDA) 
МАС) = 0.07 
P (INT = 
TUSHMOQДА
) = 0.5*0.3 + 0.07*0.7 
Qator 2, ustun 3
asosiy qoida 
qator 2, ustun 2 
Ekspert tenglama 3 = 0.199 
Р(STOCK =
 KO’TARIMOQDA)
. Boning uchun avvalgi natijadan foydalanish 
kerak: 
Extimollik 
Manba 

---

75 
Р (INT =
 TUSHMOQДА
) = 0.199 
Р (INT= 
TUSHMOQДА
МАС) = 1-0.199=0.811 
Р (STOCK= 
KO’TARIMOQDA)
| INT= 
TUSHMOQДА
)=0.2 
Р (STOCK= 
KO’TARIMOQDA)
| INT= 
TUSHMOQДА
МАС) = 0.1 
Avvalgi hisob 
asosiy qoida 
Ekspert 
Ekspert 
3 tenglamadan narxlar ko‘tarilishi extimolligini aniklash mumkin 
R (STOCK= 
KO’TARIMOQDA) 
= 0.2*0.199+0.1*0.811 = 0.121 
Yani extimollik 12.1% teng. Foydalanuvchi jadval ishlab chikish va uni to‘ldirish 
kabi ishdan ozod, bu kiyin vazifani ekspret bajaradi.