Intellektual tizimlar

 
Takrorlash uchun savollar: 
1. 
Mantiq algebrasi va fikrlar hisobini asosiy qonun va aksiomalari. 
2. 
Mantiqiy xulosalarni chiqarish to‘g‘ri fikrlash zanjirini mexanizmi. 
3. 
Mantiqiy xulosalarni chiqarish teskari fikrlash zanjirini mexanizmi. 
 
IV. 
BILIMLARNI TAQDIM ETISh MODELLARI (SEMANTIK 
TARMOQ) 
4.1. Bilimlarni namoyish etish turlari 
Bilimlarni namoyish etishning ikkita turga ajratsa bo‘ladi: 
1. 
Mantiqiy 
2. 
Evristik 
Mantiqiy modellar asosida formal nazariyani tushunish yotadi. Mantiqiy 
modellarda aloxida bilimlar (faktlar) birliklari orasida mavjud bo‘lgan 
munosabatlar, formal nazariyaning sintaktik bilimlari orqali ifodalanadi (masalan, 
predikatlarni xisoblash).

---

33 
Mantiqiy modellardan farqlangan holda evristik modellar u yoki bu 
muammoli soxaga spetsifik xususiyat beradigan turli xil vositalar to‘plamiga ega.
Evristik modellar mantiqiy modellar va imkoniyatlar yoki qobiliyatlarni xolis 
namoyon etishdan kelib chiqadi, ya’ni, muammoli soxa va samarali 
foydalanilayotgan chiqarish mexanizmini ko‘rsatishdan. Evristik modellar 
quyidagicha bo‘ladi: 
1. 
tarmoqli 
2. 
freymli 
3. 
ishlab chiqiladigan 
Bilimlarni namoyish etishing birinchi turini ko‘rib chiqamiz 
4.2. Tarmoqli semantik modellar 
Semantik tarmoq bu bilimlarni tasavvur qilishning bir usulidir. Avval 
semantik tarmok psixologiyada uzoq muddatli xotirani tasavvur qilish modeli 
sifatida o‘ylab topilgan bo‘lsa, keyinchalik bu ekspert tizimida bilimlarni tasavvur 
qilish usullaridan biriga aylandi. Semantika- simvollar va shu simvollardagi 
ob'yektlar o‘rtasidagi umumiy alokadorlikni anglatadi. 
Ushbu modellar asosida tarmoqlar, cho‘qqilar, yoylar tushunchalari yotadi. 
Tarmoqlar sodda va iyerarxik bo‘ladi, cho‘qqilar esa mohiyat, ob'yektlar, hodisalar, 
jarayonlar yoki mavjudlik tushunchalaridir. Ushbu mohiyatlar orasidagi 
munosabatlar yoylar orqali tasvirlanadi. Tushuncha sifatida odatda abstrakt va 
konkret ob'yektlar turadi, munosabatlar esa bu, qismiga ega, tegishli, sevadi kabi 
aloqalardir.
Sodda tarmoqlar ichki strukturaga ega bo‘lmaydi, iyerarxik tarmoqlarda esa 
ayrim cho‘qqilar ichki strukturaga ega bo‘ladi.
Semantik tarmoqlarning xarakterli xususiyati bo‘lib uch tur munosabatning 
mavjudligi hisoblanadi: 
1. 
Sinfning sinf-elementi 
2. 
Xossa-mazmun 
3. 
Sinf element andozasi 
Iyerarxik semantik tarmoqlarda tarmoqlarni tarmoqosti(bo‘shliq)larga 
bo‘linishi nazarda tutiladi va munosabatlar faqat cho‘qqilar orasida emas, balki 
bo‘shliqlar orasida ham o‘rnatiladi.