Investitsiya loyihalari tahlili

3.5 . L oyihan i yak un iy v a ria n ti va uning texn ik -iq tiso d iy
H am da m oliyaviy jih a td a n m a’qulligi
L oyih alarn i texnik -iq tiso d iy va m oliyaviy asoslashda, uning 
b arch a jih a tla ri (y a ’ni texnik, m oliyaviy, tijorat jih atla ri) bilan b o g ’liq 
b o ’lgan m uam m olarni m uqobil su ratd a k o ’rib chiqiladi. Bu vazifani 
faqat iqtisod ch ilarn in g o ’zlarig in a uddalay olm aydilar, shu sababli 
loyihalarni tayyorlashning bu b o sq ich id a turli sohadagi m utax assislar
57

---

guruhi ishtirok etishi m aqsadga m uvofiq b o ’ladi.
B ular:
- shu tarm o q d a ish tajrib asig a ega b o ’lgan iqtisodchi (ilo ji b o ’lsa 
m u tax assislar g uruhiga iq tisodchi rahbarlik qilishi kerak);
- m ahsulot re alizatsiy a qilinadigan bozorni tahlil qiladigan 
m u taxassis(m arketolik);
- m ahsulot ishlab ch iq arish texnologiyasini yaxshi bilad ig an bir 
yoki bir n echa m uhandis-texnolog;
- m ahsulot xususiy atlarin i, uni sotishda yuzaga kelishi m um kin 
b o ’lgan m uam m olar, xizm at k o ’rsatish n i yaxshi biladigan m uhandis- 
konstruktor;
- shunga o ’xshash ishlab chiqarishlarni barpo etish bilan 
s h u g ’ullangan q u ruvchi-m uhandis;
- shu turdagi ishlab ch iq arish lard a x arajatlar hisobini yuritish 
b o ’yicha m utaxassis.
D oim ishlovchi m u tax assislar bilan bir q ato rd a g uruh ishida 
loyihaning ayrim m uam m olari b o ’y ich a m u tax assislar ham (m asalan, 
ekologlar) v aqti-vaqti bilan ja lb etilishi m um kin. L oyihani qabul 
qilishga, y a ’ni unj q abul qilishga qandaydir om illar ta ’sir k o ’rsatishi 
aniqlansa, loyiha guruhi darhol bu to ’siqni b artaraf etuvchi muqobil 
echim lam i topishi lozim.
L oyihani yakuniy sh ak llan tirish va uni t o ’liq tex n ik -iq tiso d iy va 
m oliyaviy aso slash n in g m azm unini yakuniy q arorga kelish uchun zarur 
b o ’lgan barcha turdagi m a ’lu m o tlam i tay y o rlash tashkil etadi.
L oyihalarni 
tex n ik -iq tiso d iy
asoslash 
d eganda 
- 
ularning 
m aqsadga 
m uvofiq 
ekanligi 
va 
standartligini 
k o ’rsatadigan, 
h iso b lan ad ig an h u jjatlar m ajm uasini tay y o rlash tushuniladi.
Bu inv estitsiy a oldi hu jjat b o ’lib, unda lo y ih alar m uhandislik - 
k onstruktorlik, q u rilish -tex n o lo g ik tom ondan asoslanadi. T ajrib ad a bu 
ja ra y o n g a bir y oqlam a yondash ish uning ham m a lo y ih alar uchun bir xil 
m odelini topish ju d a qiyin.
TIA b o ’lim larining tax m in iy tu zilm asi quyida keltirilgan:
1. L oyihalarni vujudga k eltirish shart-sh aro itlari va g ’oyasi:
58

---

1.1. L oyiha g ’oyasining m azm uni.
1.2. L oyiha tashabbuslari.
1.3. L oyiha b o ’yicha m a ’lum otlar.
2. B ozor tahlili va m ark etin g strategiyasi:
2.1. U m um iqtisodiy tahlil.
2.2. M arketing b o ’yicha izlanishlar.
2.3. L oyiha strategiyasi asoslari.
2.4. M arketing kontseptsiyasi.
2.5. M arketing tarm oqlari va xarajatlari.
3. L oyihani resurslar bilan t a ’m inlanganligi:
3.1. X om ashyo va m ateriallar tasnifi (klassifikatsiyasi).
3.2. M ateriallarga b o ’lgan talab n in g o ’ziga xos x ususiyatlari.
3.3. M aterial resurslar m avjudligi va ularni etkazib berish.
3.4. M ateriallarni etkazib b erish m arketingi.
3.5. B utlovchi m ahsulotlar va m aterial resurslar xarajatlari.
4. L oyihalardagi o b ’ektlarni jo y lash ad ig an o ’rni va atrof-m uhit:
4.1. O b ’ekt jo y lash ad ig an jo y tahlili.
4.2. T abiiy m uhit.
4.3. A trof-m uhitning ta ’sirini baholash.
4.4. Ijtim oiy-iqtisodiy siyosat.
4.5. L oyihalarning in fratuzilm asi holati.
4.6. L oyiha uchun jo y n i tanlash.
5. L oyihalash va texnologiya:
5.1. Ishlab chiqarish dasturi va quvvatlar.
5.2. L oyiha uchun tex n o lo g iy a tanlash.
5.3. L oyiha uchun tex n o lo g iy a sotib olish.
5.4. L oyiha uchun asosiy hujjatlarn i tayyorlash.
5.5.L oyiha uchun kerakli m ash in alar va uskunalarni tanlash.
5.6. Aholi uchun uy-joy qurish.
5.7. T exnikaviy xizm at k o ’rsa tish g a q o ’yiladigan talablar.
5.8. U m um iy investitsiya xarajatlarini baholash.
6. L oyihalar k o ’rsatilgan korxonani tashkil qilish va boshqa 
xarajatlar:
59

---

6.1. K orxonani b o shqarishni tashkil etish.
6.2. L oyihalashni tashkil etish.
6.3. U m u m x o ’ja lik va um um ishlab chiqarish xarajatlari.
7. M ehnat resurslari:
Ijtim o iy -iq tiso d iy va m adaniy m uhit.
X o d im larn in g to ifa b o ’yicha m ehnat re su rslarig a talabi.
SH tat jad v ali.
X o dim larni o ’q itish -o ’rgatish va qayta tay y o rlash rejasi.
X o d im lar m ehnatiga haq t o ’lash x arajatlarin i baholash.
8. In v e stitsiy a lo yihasini am alga oshirishni rejalashtirish:
In v e stitsiy a 
loyihasini 
am alga 
oshirishni 
re ja lash tirish n in g
m aqsadi.
L oyihalarni am alga o shirish b osqichlari.
L oyihalarni am alga o shirish grafigi.
L oyihalarni am alga o shirish byudjeti.
9. In v e stitsiy a lo yihalarini m oliy av iy tahlili va in v estitsiyalarni 
baholash:
L o y ih alar m oliyaviy tah lilin in g m aqsadi va vazifalari.
L oy ih a xarajatlarini baholash n in g tahlili.
L o y ih alarn in g iqtisodiy sam aradorligini baholash uslubi.
In v e stitsiy a loyihalarini m oliy alash tirish .
Ijobiy T IA ni vuju d g a k eltirish uchun loyiha g ’oyasi m am lak at va 
hudu d d ag i um um iqtisodiy sh aro itlarg a m os kelishi kerak.
L oy ih a g ’oyasida in v estitsiy an in g aniq m azm unini ifoda qilish va 
in v esto rlarn in g nim a uchun bu loyihaga qiziqishi sabablarini belgilab 
b erish zarur. B u b o ’lim da loyihaning tarixi, g ’oyaning vuju d g a kelish 
sababi, u b o ’y ich a oldin qilingan izlan ish lar bayonoti beriladi.