Investitsiya loyihalari tahlili

IV -B O B . IN V E S T IT S IY A L O Y IH A L A R IN I
M O L IY A V IY -IQ T IS O D IY B A H O L A S H N IN G
U S L U B IY A S O SL A R I
4.1. In v estitsiy a lo y ih a la rin i ta n lash d a m o liya viy-iq tisod iy
b ah olash n in g roli
H ar qanday turkum dagi loyihalarni baholashda lohixadan olinadan 
n a f aniqlanadi. U lar pul va pul bulm agan m anfatdorlik b o ’lishi mum kin. 
A vvalo pul ko ’rinishidagi m anfatlarni hisoblash uslublarini k o ’rib o ’taylik. 
B uning uchun investitsiya loyihalariga m urojat etamiz.
Real aktivlarga m ablag’ sa rf qilishning maqbul variantlarini tanlash 
va asoslab berish jarayonida investitsiya loyihalarini iqtisodiy - m oliyaviy 
baholashning ahamiyati ju d a katta. B oshqa barcha jihatlari ijobiy b o ’lgani 
holda ham quyidagi shartlam i ta ’m inlam agan loyiha am alga oshirish 
uchun qabul qilinmaydi:
1. tovarlarning realizatsiya qilinishidan kelgan darom adlar sa rf etilgan 
xarajatlarni qoplamasa;
2. loyihani m ablag’ 
bilan ta ’m inlaydigan investor o ’rtacha foyda 
m e ’yoridan kam b o ’lmagan rentabelikka erishmasa;
3. investor uchun m a’qul keladigan davr ichida xarajatlar qoplanm asa.
M ana shu shartlam ing bajarilishi real ekanligini aniqlash investitsiya 
loyihalarini m oliyaviy- iqtisodiy baholashning eng m uhim vazifasi 
hisoblanadi. B unday baholashni o ’tkazish bir qancha sabablarga k o ’ra, 
ancha qiyin. B u sabablar quyidagilardir:
• birinchidan, investitsiya xarajatlari bir m arta qilinishi yoki uzoq 
m uddat ichida bir necha m arta takrorlanishi mum kin;
• ikkinchidan, investitsiya loyihalarini am alga oshirishdan natija 
olish jarayoni ham uzoq davom etishi mumkin;
• uchinchidan, uzoq m uddatli operatsiyalam i am alga oshirish 
investitsiya loyihalarining barcha jihatlarini baholashda noaniqlik 
darajasi oshishiga, turli xatoliklarga y o ’l q o ’yilishiga olib keladi.
A ynan ana shu om illarning m avjudligi investitsiya loyihalarini 
baholashning maxsus, xatolik darajasi 
minimal 
b o ’lgan, etarlicha
64

---

asoslangan qarorlar qabul qilish imkonini beradigan uslublarini vujudga 
keltirishni taqozo etdi.