Investitsiya loyihalari tahlili

1.4. O ’zbekiston investitsiya siyosatining
m ohiyati va y o ’nalishlari
O ’zbekistonda 2009-2014 yillarga m uljallangan ishlab chiqarishni 
texnik va texnologik qayta qurollantirish dasturi xozirda muvaffaqiyatli 
am alga 
oshirilm oqda. 
A m alga 
oshirilayotgan 
investitsiya 
siyosati 
m ustaqillikning dastlabki yillaridanoq yoqilg’i energetika va don 
m ustaqilligini ta ’m inlash, iqtisodiyotda tarkibiy o ’zgarishlarni am alga 
oshirish, eksport salohiyatini oshirish va im port o ’m ini bosuvchi m ahsulot 
ishlab chiqarishni k o ’paytirish uchun ustuvor sohalam i q o ’llab-quvvatlash, 
C het el investitsiyalarini jalb qilish uchun ochiq eshiklar siyosatini olib 
borish kabilarga qaratildi. Investitsiya siyosatni olib borishda quyidagi 
tam oyillarga asoslanildi:
• 
belgilangan davlat ustuvorliklari asosida eng m uhim tarm oqlar va 
faoliyat sohalarini tanlab q o ’llab-quvvatlash;
• 
ijtim oiy aham iyatli tarm oqlarni (sog’liqni saqlash ta ’lim, madaniyat 
va h.k.) aholi turm ush darajasini yaxshilish, umrini uzaytirish, ijtim oiy 
jihatdan keskin tabaqalanishning oldini olish, 
iste’mol talabining 
faollashuvini ta ’minlash m aqsadida etarli darajada q o ’llab-quvvatlash;
• 
Chet el investitsiyalarini o ’zaro m anfaatdorlik asosida ustuvor 
sohalarga jalb qilish;
• 
potentsial investitsiya resurslarini savdo sohasi va pul bozoridan 
sanoat sohasiga qayta taqsim lash;
•
ilmiy tadqiqot, tajriba-konstruktorlik ishlarini q o ’llab-quvvatlash, 
xorijdan 
yangi 
texnikalar uchun 
litsenziyalar 
sotib 
olish, 
katta 
laboratoriyalam i saqlab turishga quvvati etadigan yirik korporatsiyalar 
tuzish orqali ishlab chiqarish kapitalini jam lash hisobiga intelektual kapital 
va ilm iy-texnik potentsialni oshirish;
• 
qishloq x o ’jaligi m ahsulotlari va mineral xom ashyo resurslarini 
chuqur qayta ishlash va ularni tashqi bozorda raqobatbardosh b o ’ladigan 
darajaga olib chiqishga y o ’naltirilgan investitsiya loyihalarini q o ’llab- 
quvvatlash;
• 
aholining oziq-ovqat va iste’mol tovarlariga b o ’lgan ehtiyojlarini 
qondirishga 
m o’ljallangan 
ishlab chiqarish 
quvvatlarini 
jadal

---

rivojlantirishni investitsiyalar bilan ta ’minlash;
• 
investitsiya jarayonlari ishtirokchilarining o ’zaro aloqalarini tartibga 
solib turuvchi qonunchilik bazasini takom illashtirish.
Investitsiya m anbalarini shakllantirish borasida davlat k o ’radigan 
chora-tadbirlar investitsiyalam ing ichki m anbalariga tegishli b o ’lib, asosan 
soliq-byudjet siyosati va pul-kredit siyosati vositalari yordam ida davlat, 
aholi, korxona, bank va davlat byudjeti m ablag’larini shakllantirish, qayta 
taqsim lash va ular o ’rtasida m a’lum proportsiyalarni yuzaga keltirishga 
qaratilgan. M asalan, soliq stavkalarining pasaytirilishi aholi va korxonalar 
darom adlarining 
oshishiga, 
investitsiyalar 
manbai 
bo ’lgan 
aholi 
ja m g ’arm alari va korxonalam ing s o f foydasi m iqdorlarining k o ’payishiga 
olib keladi. Ayni paytda investitsiyalam ing m anbalariga ko ’ra tuzilishida 
bu ikki guruhning ulushi oshadi. Jami investitsiyalar hajm ida bank 
kreditlari, korxona va aholi m ablag’lari hissasining yuqori b o ’lishi bozor 
iqtisodiyoti sharoitida ijobiy hodisa hisoblanadi.
B ir qator davlatlarda q o ’llaniladigan jadallashtirilgan am ortizatsiya 
usuli ham korxonalarda investitsiya m ablag’larining tezroq jam lanishiga 
olib 
keladi 
va 
investitsiya 
jarayonlarini 
tezlashtiradi. 
Biroq 
O ’zbekistondagi buxgalteriya tizim ida bu usul q o ’llanilmayd. Investitsiya 
siyosatining eng m uhim b o ’g ’ini investitsiya m ablag’larini eng ustuvor va 
aham iyatli tarm oqlar va hududlarga ja lb qilish borasidagi chora-tadbirlam i 
o ’z ichiga oladi. Bu m aqsadda, um um an, m am lakat iqtisodiyotida, xususan 
esa, ustuvor deb belgilangan tarm oqlar va hududlarda qulay investitsiya 
m uhitini yaratish zarur. Investitsiya muhiti bir qator shart-sharoitlarga 
qarab baholanadi. Bu shart-sharoitlarga siyosiy barqarorlik, inflyatsiya va 
ishsizlik 
darajalari, 
byudjetning 
to ’ldirilishi 
darajasi, 
davlatning 
iqtisodiyotdagi ishtiroki va xususiy sektom ing rivojlanishi darajasi, 
iqtisodiyotning, xususan, tashqi savdo, valyuta bozorlarining erkinligi, 
bozor 
infratuzilm asining 
rivojlanishi 
darajasi, 
tabiiy 
va 
m ehnat 
resurslarining m avjudligi va ulardan foydalana olish im koniyatlari, ishchi 
kuchining m alakasi, soliq tizim ining xususiyatlari, bank foiz stavkalari, 
bozor sig ’imi va boshqalar kiradi.
Investitsiya m uhitini belgilovchi eng muhim om illardan biri 
m am lakatda investorlar uchun yaratilgan im tiyozlar va kafolatlardir.
14

---

Investorlar 
uchun 
soliq 
im tiyozlarini 
berish 
am aliyotda 
keng 
q o ’llaniladigan 
tadbirdir. 
M asalan, 
respublikam izda 
korxonalar 
foydasining ishlab chiqarishni kengaytirish, rekonstruktsiya qilish va qayta 
qurollantirishga sarflangan qismi soliqqa tortilm aydi. SHuningdek, qishloq 
xo ’jaligi m ahsulotlarini qayta ishlash, xalq iste’moli tovarlari, bolalar 
assortim entidagi ham da eksportga m o ’ljallangan tovarlar ishlab chiqarish 
kabi bir qator sohalarda yangi ochilgan korxonalar soliqlardan vaqtincha 
ozod etilish, um um iy soliq stavkalarga nisbatan pastroq soliq stavkalari 
q o ’llanilishi kabi im tiyozlarga ega b o ’ladilar.
Ichki investitsiya m anbalari cheklangan bir sharoitda, ayniqsa, o ’tish 
davrini boshidan kechirayotgan davlatlar uchun C het el investitsiyalarini 
jalb qilish alohida aham iyatga ega. R espublikam izda m ustaqillik yillarida 
13 mlrd. A Q SH dollaridan ko ’proq m iqdordagi C het el investitsiyalari 
o ’zlashtirildi. X orijiy investorlar uchun, ular oladigan yakuniy m oliyaviy 
natijalariga bevosita va bilvosita ta ’sir etadigan bir qator im tiyozlar va 
kafolatlar tizim i yaratilgan. M am lakatim izda m ustaqillik yillarida C het el 
investitsiyalari ishtirokida bunyod etilgan eng yirik sanoat o b ’ektlari 
respublikam izning eksport salohiyatini oshirdi, eksport va im portning 
tovar tuzilishida ijobiy siljishlarga erishish, m am lakatning to ’liq yoqilg’i- 
energetika m ustaqilligini ta ’m inlash im konini berdi.