Iqboljonova durdonaning pedagogoik mahorat fanidan

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
ORIENTAL UNIVERSITETI
YO’NALISHI
3.2 -GURUH TALABASI
IQBOLJONOVA DURDONANING
PEDAGOGOIK MAHORAT FANIDAN

MUSTAQIL
ISHI
Mavzu: O‘qituvchining pedagogik qobiliyatlari

Toshkent - 2023
O‘qituvchining pedagogik qobiliyatlari
Reja:

1. 
   Qobiliyatning pedagogik - psixologik tasnifi
   
2. 
   Pedagogik qobiliyat va uning o‘qituvchi faoliyatidagi ahamiyati.
   
3. 
   Qobiliyat va zehn. O‘qituvchining o‘z qobiliyatini rivojlantirib borishi.
   
4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar
   

1. Qobiliyatning pedagogik - psixologik tasnifi

Qobiliyat - shaxsning individual-psixologik xususiyati bo'lib, muay-yan
faoliyat yuzasidan layoqati va ishni muvaffaqiyatli amalga oshirish subyektiv
shart-sharoitini ifodalovchi individual psixik sifatlar yig'indisidir. Zarur bo'lgan
bilim, malaka va ko'nikmalarni egallash dinamikasidagi farqlarni aniqlaydi.
Qobiliyatlar individual-psixologik xususiyat bo'lgani sababli, shaxsning boshqa
sifatlari va xususiyatlariga, ya'ni aql sifatlariga., xotira va xarakter xususiyatlariga,
his-tuyg'ulariga qarama-qarshi qo'yilmaydi, balki ular bilan bir qatorga qo'yilishi
kerak.
Qobiliyatni inson tug'ma, tabiat in'omi sifatida tayyor holida olmaydi, balki
hayotiy faoliyati davomida shakllantiradi.
Govard Gardner qobiliyatlarni intellektlar to'plami deb atadi va uning ettita
jihatini ajratib ko'rsatdi. Biz intellektning ushbu jihatlaridan oltitasini o'qituvchi
pedagogik mahoratini takomillashtirish nuqtai nazaridan tahlil qilishimiz mumkin.
Psixolog olim Olga Matveeva ushbu jihatlarni psixologik texnologiya bilan
kuchaytirib modiflkatsiyalaydi va o'qituvchining kasbiy faoliyatida muhim
ahamiyat kasb etishini ta'kidlab, quyidagi qobiliyatlarni ko'rsatib o'tadi:
1. Muloqot qilish (kommunikativ) qobiliyati. O 'qitnvchi o 'quvchilar bilan
dars va darsdan tashqari jarayonlarda, sinfda ijobiy ruhiy iqlim yarata oladi.
2.Voqealarni oldindan ko'ra olish qobiliyati: Ushbu qobiliyat turi har bir o
'qituvchining sergakligida, o 'quvchilarning ruhiyatini, ichki dunyosini ko 'ra
olishida namoyon bo 'ladi. Shunda o 'qituvchi kirn nima-ga qodir ekanligini
oldindan bashorat qila oladi.
3.Eshitish va his qilish qobiliyati. Bunday qobiliyatga ega bo'lgan insonlar
musiqani sevishadi, ohangni yaxshi his qilishadi, deklamatsiya asosida proza va
poeziyani yaxshi o 'qishadi, eshitgan narsasini xotirada saqlaydi, ayniqsa, she 'r
va qo'shiqlarni sevib tinglaydi.
4.Kinestetik (teri-muskul) qobiliyat. O'qituvchining o'z hatti hara-katlarini
muvofiqlashtirish qobiliyati, harakat ohangini his qilgan holda yo 'naltiradi, vaqtni
harakat sur 'ati bilan his qiladi, o 'zi uchun maishiy qulayliklarni yarata oladi,
hayot marhamatlaridan rohatlanishni biladi.
5.Mantiqiy qobiliyat. Falsafly mulohazalar yuritishni, raqamlarni,
matematikani, murakkab masalalarni hal qilishni sevadi, sababiyat va oqibat
natijalarini tushunish malakasiga ega, voqelikda asosiylikni ikkin-chi
darajalisidan ajrata oladi;
6.Shaxsning ichki qobiliyati. O'z-o'zini mukammal bilishi, tushu-nishi va his
qilish qobiliyati, erkin shaxsda ichki qobiliyat mukammal rivojlanadi, irodasi
mustahkam, qat 'iyatli, har qanday vaziyatda o 'zfikr-mulohazasini erkin bayon eta
oladi.
Qobiliyat o'qituvchining individual imkoniyatlarini xarakterlaydi. Bir xil
sharoitda qobiliyatli o'qituvchilar o'z faoliyatlarida ham qobiliyati past kishilarga
qaraganda ko'proq yutuqlarga erishadilar.
Qobiliyat shaxsning ham umumiy, ham maxsus rivojlanishida tezroq oldinga
siljib borishini, uning ijrochilik va ijodkorlik faoliyatlarida eng yuqori natijalarga
erishishini ta'minlaydi. Qobiliyatli kishi muta-xassislikni tez egallay oladi va
yuqori mahoratga erishadi hamda ishlab chiqarish, fan yoki madaniyatga yangilik
kirita oladi.
Qobiliyat bilimdan farq qiladi. Bilim - bu ilmiy mutolaalar nati-jasidir,
qobiliyat esa insonning psixologik.va fiziologik tuzilishiga xos bo'lgan
xususiyatdir. Qobiliyat bilim olish uchun zaruriy shart-sharoit yaratadi, shu bilan
birga, u ma'lum darajada bilim olish mahsulidir. Umumiy va maxsus bilimlarni
o'zlashtirish, shuningdek, kasbiy mahorat-ni egallash jarayonida qobiliyat
mukammallashib va rivojlanib boradi.
Qobiliyatga yaqinroq turadigan tushunchalar ko'nikma va malakalardir.
Ko 'nikmalar - o'qituvchining kasbiy faoliyati jarayonida hosil qilin-gan
tajriba va bilimlar asosida bajariladigan ishning mukammal usuli.
Malakalar - o'qituvchining ongli faoliyatni bajarishi jarayonida hpsil qilingan
kasbiy intellektual faoliyatning avtomatlashgan komponentlari yig'indisi.
Ular o'qituvchi kasbiy faoliyati mexanizmining asosini tashkil qiluv-chi
jarayonlar bo'lib, qobiliyat bilan birgalikda pedagogik mahoratga erishishni
ta'minlaydilarki, buning natijasida o'qituvchilar kasbiy faoliyatida ulkan yutuqlarni
qo'lga kiritadi. Qobiliyatli, ammo ko'nikma va malakalarga ega bo'lmagan noshud
o'qituvchi ko'p narsaga erisha olmaydi. Qobiliyat ko'nikma va malakalarni chuqur
egallashda ro'yobga chiqadi.
Darhaqiqat, qobiliyatli kishining ko'nikma va malakalari ko'p qirrali va
mukammallashgan bo 'ladi. Ko 'nikma va malakalar etarli bo l-magan qobiliyatni
birmuncha to 'Idirishi yoki qobiliyatning kamchiligini tuzatishi mumkin.
Ko'nikmalarni umumlashtirib mohirlik ham deb ataydilar. Mohirlik ham
qobiliyatning o'zginasidir. Demak, qobiliyat ko'nikma va malakalarning paydo
bo'lish jarayonida shakllanadi.
Pedagogikada o'qituvchi qobiliyati - bu imkoniyatdir, uning mohir-ligi zaruriy
darajasi faqatgina o'qitish va tarbiyalash jarayonida takomil-lashib boradi va
yutuqlarga erishishida zamin yaratadi. Tug'ma qobiliyat-lar zehn deyiladi. Iqtidor,
iste'dod, daholik - insonning ijodiy faoliyati jarayonida erishiladigan
qobiliyatlarning rivojlanish bosqichlari hisoblanadi. Qobiliyatlar xarakter kabi,
shaxsning faqatgina ma'lum faoliyatidagina mavjud bo'lgan sifatlaridir.
Psixologiyada qobiliyat - insonning kasbiy bilim, ko'nikma va malakalarni
qiyinchiliksiz, osonlik bilan mukammal egallashi va biror faoliyat bilan
muvaffaqiyatli shug'ullanishiga aytiladi. U o'qituvchining kasbiy faoliyatida ham
yorqin namoyon bo'ladi.
Kasbiy faoliyatning ta'lim mazmunini belgilovchi sifatlari o'qituvchining
ijodkorligida namoyon bo'ladi. Ijodkorlik - bu sifat jihatidan yangi, original va
takrorlanmas biror yangilikni paydo qiluvchi faoli-yatdir.