"İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir". "Biz neft kapitalını insan kapitalına çevirməliyik"
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Shahriyar Aliyev Charles University of Prague al.shahriyar@gmail.com Mayis Azizov
- Key words
- Açar sözlər
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 143
- Reserve depletion risk of CBAR
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 144
- Cash outflow through imports and increase of savings in dollars
- Dependency of exports from oil revenues (diversification problem).
- Depreciation of currency in surrounding countries.
- Expected Oil Price Level
- AZERBAYCAN ÖRNEĞİNDE DÖVİZ KURU KANALININ İŞLEYİŞİ: AMPİRİK BİR ANALİZ Shahriyar MUKHTAROV
- Anahtar Kelimeler
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 146
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 147
- Tablo 2
|
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 142 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan WAS IT INEVITABLE TO ESCAPE FROM DEVALUATION? Shahriyar Aliyev Charles University of Prague al.shahriyar@gmail.com Mayis Azizov Baku Engineering University mezizov@beu.edu.az ABSTRACT Economic history of crude oil shows fluctuated trend in crude oil price in last half century. Starting from August 2014, world economy faced with sharp decrease in crude oil prices. Globally, dollar exchange rate started to appreciate in contrast to the price fall of crude oil. Because of less dollar inflow, many oil-producing countries lost the amount of dollar reserves. Some of these countries like, Azerbaijan, Kazakhstan and Russia, whose major exports dependent from oil revenues made sequential devaluation of their national currencies. In this analyze, we will focus on the causes of devaluation for Azerbaijan case.
Xam neftin iqtisadi tarixi son yarım əsrdə xam neft qiymətlərində dalğalanma tendensiyasını göstərir. 2014-cü ilin avqustundan etibarən dünya iqtisadiyyatı xam neft qiymətlərinin kəskin azalması ilə üzləşdi. Qlobal səviyyədə, dollar məzənnəsi xam neftin qiymətinin düşməsindən fərqli olaraq dəyər qazanmağa başladı. Daha az dollar girişi səbəbindən bir çox neft istehsal edən ölkələr dollar rezervlərinin miqdarını itirdi. Əsas ixracı neft gəlirlərindən asılı olan Azərbaycan, Qazaxıstan və Rusiya kimi ölkələrdən bəziləri milli valyutalarını ardıcıl devalvasiyalar etməyə məcbur qaldılar. Bu analizdə, biz Azərbaycan timsalında devalvasiyanın səbəblərinə diqqət yetirəcəyik. Açar sözlər: Devalvasiya, neft qiymətləri, iqtisadiyyat, Azərbaycan
Intoduction Azerbaijan has gotten independence since 1991, but, because of the three years war with Armenia, the functional government started to its systematic fiscal and monetary implications since 1994. From this date, Central Bank of Azerbaijan Republic (CBAR) preferred to have fixed exchange rate regime. From 1994 until 2015, the exchange rate of Azerbaijan currency manat was fixed to the dollar in the range of 0.78-0.98 (Fig.1), which showed overvalued preference of national currency by CBAR. Figure 1. (https://www.xe.com/currencyconverter/)
After the first oil price shock, CBAR devaluated manat roughly by 34% on February 21 st , 2015 (Fig.1) that dollar has become 1.05 manats (devaluated from 0.78). As, it is possible to see from Figure 2 that, the oil prices decreased to the unanticipated level of 40 dollars $, which triggered the next concern and devaluation wave. CBAR devaluated manat by roughly 50% (from 1.05 to 1.55) on December 21 st in the same year. Afterwards, CBAR declared to switch from fixed exchange rate regime to the flexible, which depreciated manat further until 1.7 manat = 1 USD $.
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 143 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan Figure 2: Oil Prices (2014-2018) (http://www.macrotrends.net).
We are going to summarize the reasons of that devaluation wave under five categories: 1) Budget concern; 2) Reserve depletion risk of CBAR; 3) Cash outflow through imports and increase of savings in dollars; 4) Dependency of exports from oil revenues and 5) Depreciation of currency in surrounding countries. We will briefly discuss them here. Budget concern Approximately half of the budget revenues (Fig.3) of Azerbaijan is coming from transfers of State Oil Fund of Azerbaijan (SOFAZ). But, the estimated and approved budget plan was planned according to the 95 USD expected oil prices per barrel. Immediate oil price fall to 50 USD level in late 2014, showed that SOFAZ is not able to transfer planned amount of oil revenues to the government budget. Since, most of budget expenditures are fix, which means it was impossible to fill the budget within short period from other sources, but government must find a financial source within short period. Thus, the devaluation decision of CBAR was unstoppable. The Figure 3 shows that the significant part of budget revenues are from SOFAZ and it has decreased in the following year.
The first and the second wave of devaluation decision was containing the remarkable demand from the SOFAZ upcoming deficit. Reserve depletion risk of CBAR After oil price fall in 2014, dollar reserves of CBAR started to decrease from 15 billion $ to 11 billion $ in the February 2015. It has happened because of the three reasons. First, oil revenues were decreasing and country faced with dollar shortages. Because, the 94% of exports occupied by oil and gas revenues in 2014, which means the mandatory dollar source of the country was from oil exports. Second, some of the representatives declared publicly that, further devaluation of manat is possible. THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 144 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan Some were arguing that it would happen gradually, but others argued immediate intervention. The prob- lem was that all of this speculative information decreased the truth for manat, and most of deposit holders changed their money mainly to dollar. Third, this kind of public concern also fostered imports, because importers expected devaluation could increase their prices, so it would be quite damageable for their sales. In further processes, the dollar reserves of CBAR decreased to roughly 6 billion $ by November, which was 14 billion $ in average the preceding year. (https://www.cbar.az/infoblocks/money_reserve_usd)
The further concern after first devaluation increased among population and importers. Both, before February 21 st and after it, saving in dollars was increasing, despite significant lower interest rate of saving in dollar in a bank. Some banks doomed to bankruptcy after the devaluation first and second, in other words, one third of banks in Azerbaijan officially declared their failure. The reason of bankruptcy wave was credits that borrowed in dollars. As there were many banks involved, insurance companies could not compensate all the damage, therefore, banks failed to accumulate their credits back and failed. On the other hand, one of the aims of CBAR in devaluation decision was to decrease imports in order to stop currency outflow. The amount of trade deficit would be extremely huge if CBAR would not decide the devaluation decision. As a result, in the end of the 2015, the trade deficit rose to 200 million $, and in the next year to 1.3 billion $ (www.cbar.az). Despite, between 2005-2014 trade surpluses of Azerbaijan was significant, but this devaluation decision could eventually decrease the imports.
Between 2010-2014, the average portion of fuel exports in the total exports equals to 93%. Azerbaijan economy is highly depend on oil revenues, which encounter roughly 88% of total exports (www.customs.gov.az). What in other words mean that, if oil prices will fall, the dollar acquisition will be hard by private and public initiatives. After oil price shock, country has faced with dollar shortage shock, which automatically brought to lower supply and higher demand of dollar. There are very few alternatives exist to oil that can substitute dollar inflow. Also, CBAR knew that, devaluation’s positive impact on non-oil exports is long-term and gradual process, but this problem is short-term problem, which required huge amount (33% and after 50%) of devaluation of national currency. Depreciation of currency in surrounding countries. After initial oil price shock, first country (Fig.4) that devaluated its currency was Russia. Russia holds Azerbaijan’s major non-oil exports and could have remarkable damage on exports with price advantage. Georgia, Turkey and Kazakhstan then followed the wave of devaluations and depreciations. Obviously, for Azerbaijan non-oil exports it could create exclusive damage, which is also one of the reasons of CBAR did that devaluation. Figure 4: Exchange Rates of Rubl and Tenge. (www.oilfund.az) THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 145 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan Expected Oil Price Level Government’s projected oil price after the oil price fall was 95 USD which in average was far below from the annual average price level of oil. Budget of Azerbaijan has its own fixed expenditures that should be spent on. Therefore, Government Administration found themselves doomed to devaluate manat, because the more than the half of the budget revenues are coming from oil exports. Government could not anticipate such sharp fall in the beginning of the fiscal year 2015. Conclusion Overall, despite the effects of devaluation created significant problems (recession in 2016 and 2017) for Azerbaijan Economy, but CBAR was to some extent obliged to do this step. There are of course other possible reasons for devaluation decision made, but we tried to summarize briefly by majority order. In this fiscal year 2018, economy has growth indicators, which shows that country is gradually escaping from oil price shock. Of course, the reasonable price of oil per barrel was in average 75 USD, which is helpful for current account to witness surplus. Since, many international and domestic companies closed their businesses, simultaneously domestic investment increased in agricultural and construction sectors. Government authorities are planning and processing several measures to enlarge the non-oil sector and give more incentives to local small and medium size businesses. Certainly, the process of export diversification and higher value added export-oriented production is not possible to achieve in short-term, rather it takes mostly decades. If Azerbaijan government will remain diversification policies and crude oil price remain stable for further years, the devaluation of manat is not the topic of discussion, as the devaluation done twice in 2015, was enough to overcome budget and CBAR’s reserve depletion concerns. Azerbaijan government should develop strategies in order to develop high-tech production and better quality of services like tourism and aviation. Moreover, country should be a place for Foreign Direct Investments, in order to attract giant firms, because now country has exchange rate advantage. Also, by this attempt, it would be other source of dollar inflow to economy.
1.
https://www.xe.com/currencyconverter 2.
http://www.macrotrends.net 3.
http://www.oilfund.az 4.
https://www.cbar.az/infoblocks/money_reserve_usd 5.
www.customs.gov.az
AZERBAYCAN ÖRNEĞİNDE DÖVİZ KURU KANALININ İŞLEYİŞİ: AMPİRİK BİR ANALİZ Shahriyar MUKHTAROV Assoc. Prof. Khazar University smukhtarov@khazar.org ÖZET Bu çalışmanın amacı, Azerbaycan’da parasal aktarım mekanizması olarak döviz kuru kanalının etkin bir şekilde işleyip işlemediğini VAR modeli kapsamında Granger nedensellik testi ile ekonometrik açıdan incelemek- tir. Bu amaçla 2001:01-2016:06 dönemine ilişkin üçer aylık verileri kullanılmıştır. Elde edilen ampirik bulgular, döviz kuru kanalının Azerbaycan ekonomisi için önemli olduğunu göstermektedir. Bir başka ifadeyle döviz kuru kanalı toplam hasıla ve fiyat ekseninde çalışmaktadır. Anahtar Kelimeler: Parasal Aktarım Mekanizması, Döviz Kuru Kanalı, VAR, Granger nedensellik testi, Azerbaycan Ekonomisi Giriş Kapalı ekonomilerin aksine, açık ekonomilerde sermaye hareketlerinin liberalizasyonu ve esnek döviz kur sisteminin neden olduğu istikrarsızlıklar, para otoritelerinin fiyat istikrarı hedefine ulaşmada döviz kuru kanalını kullanmalarına yol açmıştır. (Güloğlu & Orhan 2008: 97) Açık ekonomilerde THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 146 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan ortaya çıkan bu kanalın teorik temelleri serbest döviz kur sisteminde geçerli olan Mundell-Fleming modeline dayanmaktadır. Çünkü bu modele göre, para politikası döviz kuru aracılığı ile yerli ve yabancı yatırım kararlarının her ikisini birden etkilemektedir. (Büyükakın vd. 2008: 174) Bu kapsamda döviz kuru kanalının, kapalı ekonomilerde değil, serbest kur sisteminin uygulandığı açık ekonomilerde etkin olduğu söylenebilir. Yani bir ülkenin finansal ve ticari açıklık derecesi ne kadar büyük olursa aktarım mekanizmasında döviz kuru kanalının etkinliği de bir o kadar fazla olmaktadır. (Loayza & Hebbel 2002: 9) Yurtiçi reel faiz oranları (i r ↓) düştüğünde, yerli para mevduatları yabancı para mevduatlara göre cazibesini yitirdiği için, aslında döviz kuru kanalı faiz oranı etkisini de içermektedir. Bu tür bir gelişme sonucunda, yerli para mevduatları yabancı para mevduatları karşısında değer yitirmekte ve yabancı paranın (E↑) değeri yükselmektedir. Ulusal paranın değer kaybetmesi yerli malları yabancı mallar karşısında daha ucuz hale getirdiği için net ihracatta (NX↑) bir artışa neden olmaktadır. Net ihracattaki artış da toplam hasılanın (Y↑) yükselmesine neden olur. Sözkonusu süreç aşağıdaki gibi özetlenebilir: (Mishkin 2001) M ↑ ⇒ i r
⇒ E ↑ ⇒ NX ↑ ⇒ Y↑ Döviz kuru değişmeleri hane halkları ve firmaların bilançoları üzerinde de etkili olmaktadır. Birçok ülkede hanehalkı ve firmaları doğrudan yurt dışından veya ulusal bankalar aracılığı ile yurtiçinden borç alırlar. Bu borçların yabancı para cinsinden varlıklarla tamamıyla karşılanmadığı durumda döviz kuru değişmeleri hanehalkı ve firmaların net değerlerini ve varlık-yükümlülük oranlarını etkileyerek harcama ve borçlanma davranışlarında önemli değişikliklere neden olmaktadır. (Kamin 1998: 12-13) Azerbaycan genel anlamda dışa açık yükselen bir ekonomi olarak değerlendirilebilir. Üstelik petrol üreten ve ihraç eden bir ekonomi olarak son yıllarda ciddi bir büyüme sürecine girmiştir. İncelenen dönemde enerji talebinin her geçen gün artması, kilit bir enerji kaynağı olan petrolün fiyatını arttırmakta, buna bağlı olarak Azerbaycan gibi petrol ihraç eden ülkelerde milli gelir artarken, ulusal para dolar karşısında değerlenmekte ve toplam talep artmasına karşın enflasyon oranlarında ciddi bir yükseliş olmamaktadır. Bu çerçevede, çalışmanın amacı döviz kuru kanalının Azerbaycan’da etkin bir şekilde işleyip işlemediği VAR yöntemi yardımıyla, 2001:01–2016:06 dönemine ilişkin veriler kullanılarak araştırılmaktadır. Bu amaç doğrultusunda çalışmada öncelikle döviz kuru kanalını tanımlayarak reel ekonomiyi nasıl etkilediğini teorik olarak incelenmektedir. Daha sonra konuyla ilgili literatürde yer alan daha önceki ampirik çalışmalara değinilmektedir. Son kısımda ise kullanılan ekonometrik yöntem, veriler ve uygulama sonucu ulaşılan bulgular yer almaktadır. Çalışma genel bir değerlendirme ve önerilerin yapıldığı sonuç bölümüyle sona ermektedir.
Son yıllarda parasal aktarım mekanizması konusunda yapılan çalışma sayısında bir artış gözlenmekle birlikte, sadece döviz kuru kanalını ele alıp inceleyen çalışma sayısının az olduğu görülmektedir. Bunlar arasında parasal aktarım mekanizmasının döviz kuru kanalıyla ilgili olarak yapılmış başlıca çalışmalar aşağıdaki gibi özetlenmektedir. Cushman ve Zha (1997) Kanada için, Smets ve Wouters (1999) Almanya için, Martinez vd. (2001) Meksika için, Camarero, vd., (2002) İspanya için, Aslanidi (2007) Gürcistan için, Huseynov (2013) 9 BDT üyesi ülke için, Atabaev ve Ganiyev (2013) Kırgızistan için, Erdoğan ve Yıldırım (2008), Güloğlu ve Orhan (2008), Büyükakın vd. (2009), Örnek (2009) ve Cambazoğlu ve Karaalp (2012) Türkiye için yaptıkları çalışmada döviz kuru kanalının işlediği yönünde bulgular elde etmişlerdir. Bunun aksine Dovciak (1999) Slovakya için, Misaico (2001) Peru için, Poddar vd. (2006) Ürdün için döviz kuru kanalını destekleyecek sonuçlara ulaşamamışlardır. Saraçoğlu ve Köse (1999), McFarlane (2002), Çiçek (2005), Dabla-Norris ve Floerkemeier (2006), Nagayasu (2007), Fetia ve Zeqiri (2010), Yaprakli (2011) ve Özcan (2016) ise yaptıkları çalışmada döviz kuru kanalının enflasyon üzerinde etkili olduğunu bulmuşlardır. Parasal aktarım kanalları ile ilgili farklı ülkeleri konu alan çok sayıda araştırma olmasına karşın kendi bölgesinde hızla gelişen bir ülke olan Azerbaycan’a dair çok az sayıda çalışma bulunmaktadır. Azerbaycan’da parasal aktarım mekanizmalarını araştıran Mukhtarov vd. (2016 a), Mukhtarov vd. (2016 b), Muxtarov ve Mikayilov (2016 c) ve Mukhtarov ve Aliyev’in (2014) çalışmalarında döviz kuru kanalı araştırılmamıştır. Söz konusu çalışmada sadece Azerbaycanı konu alan döviz kuru kanalı ile ilgili ekonometrik bir analız yapılarak ampirik literatura katkı yapılacağı düşünülmektedir.
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 147 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 2. Ekonometrik Analiz ve Bulgular 2.1. Yöntem ve Veri Seti Bu çalışmada Azerbaycan’da banka kredi kanalı 2001:01-2016:06 dönemindeki 3 aylık veriler kullanılarak VAR metodolojisi yardımı ile incelenmiştir. Değişkenlerin seçiminde uluslararası ampirik çalışmalar dikkate alınmıştır. Bağımlı değişkenler üretici fiyat endeksi (PPI), tüketici fiyatları endeksi (CPI), bankaların bir birine verdiği kredi faizleri (INT), dolar kuru (EXC) ve net ihracattan (NX) meydana gelmektedir. Bağımsız değişkenler ise, petrol fiyatları (OIL) ve federal fon oranından (FEDFUNDS) oluşmaktadır. Kullanılan değişkenlerden üretici fiyat endeksi mal piyasasını, tüketici fiyat endeksi fiyatlar genel düzeyini ve bankaların bir birine verdiği kredi faiz oranı ise, para piyasasını temsil etmektedir. Model içinde yer alan tüm değişkenler FED, Azerbaycan Merkez Bankası ve Azerbaycan Devlet İstatistik Kurumunun kaynaklarından temin edilmiştir. 2.2. Analiz Sonuçları VAR modeliyle analizin yapılabilmesi için söz konusu değişkenlere ilişkin seriler bazı işlemlere tabi tutulmuştur. İlk aşamada enflasyon dışındaki tüm değişkenlerin logaritması alınarak aynı düzeye getirilmiştir. İkinci aşamada ise, değişkenlerin durağanlığı genişletilmiş Dickey Fuller (Augmented Dickey Fuller: ADF) testiyle araştırılmıştır. Elde edilen bulgular, Tablo 2’de sunulmaktadır ve tüm değişkenlerin düzey hallerinde durağan olmadıklarını, ama birinci farklarının durağan olduğunu ortaya koymaktadır. Teknik ifadeyle tüm değişkenler I(1)’dir ve aralarında bir eşbütünleşme ilişkisi olması beklenebilir. Tablo 2: Genişletilmiş Dickey-Fuller Birim Kök Testi Sonuçları Değişen
Düzey 1. Fark
Sonuç k * t Testi p Değeri Kritik Değ**
*
t Testi p Değeri Kritik Değ**
Log(PPI) 4 -1.8189
0.3679 1% -3.5482 3 -8.9357
0.0000 1% -3.5482 İ(1) Log(CPI) 1 -2.5361
0.1121 5% -2.9126 0 -5.9804
0.0000 5% -2.9126 İ(1) Log (NX) 2 -1.3835
0.5845 10% -2.5940 1 -8.7739
0.0000 10% -2.5940 İ(1) Log(EXC) 4 -1.9858
0.2921
0 -7.9959 0.0000
İ(1)
Log (INT) 0 -0.3850 0.9040
0 -9.8214 0.0000
İ(1)
(*) Shwarz bilgi kriterine göre (**) MacKinnon (1996) tek yanlı p değerleri
gerekmektedir. Eğer, gecikme sayısı çok az ise model eksik belirlenecek, çok fazla olursa serbestlik derecesi azalacaktır. Çalışmada optimum gecikme sayılarının belirlenebilmesi için tüm bağımlı değişkenleri içeren bir VAR modeli rastgele seçilen bir gecikme uzunluğu ile tahmin edilmiş ve kalıntılara gecikme sayısı belirleme testleri uygulanmıştır. Bu testlerin sonuçları Tablo 3’de verilmektedir. Optimal gecikme seviyesi için üç kriterin 5 gecikmeye işaret etmesi nedeniyle analizde gecikme seviyesinin 5 olmasına karar verilmiştir. Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|