Iqtisodiy bilim asoslari 9 E. Sariqov, B. Haydarov Toshkent — 2014 «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi»
- MAVZU INFLATSIYA VA UNING TURLARI
Yüklə 1,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Jami oylik chiqim — ... so‘m
- FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
|
22- MAVZU
INFLATSIYA VA UNING TURLARI Sa’dullayevlar oilasining o‘rtacha bir oylik xarajatlari: Shaxsiy iste’mol tovarlari va xizmatlari — ... so‘m Uy-ro‘zg‘or va xo‘jalik mollari — ... so‘m Oziq-ovqat — ... so‘m Kiyim-kechak — ... so‘m Madaniy mollar va xizmatlar — ... so‘m Maishiy va boshqa harajatlar — ... so‘m Jami oylik chiqim — ... so‘m 1. Jadvalni daftaringizga ko‘chiring. Sa’dullayevlar oilasining bir oylik xarajatlarini jadvalga taxminan yozing. Jami oylik chiqim miqdorini hisoblang. 2. Agar oziq-ovqatlar narxi 20% ga oshsa, Sa’dullayevlar oilasining oylik xarajatlari miqdori necha so‘mga ko‘payadi? Bu oilaning umumiy oylik xarajatlari necha foizga oshadi? 3. Agar kiyim-kechaklar narxi 10% ga ko‘tarilsa, Sa’dullayevlar oilasining oylik xarajatlari miqdori necha so‘mga oshadi? Bu oilaning umumiy oylik xarajatlari necha foizga o‘sadi? FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR o‘rtacha narxiga ko‘paytirib ham aniqlash mumkin. Demak, yuqoridagi fikrlarga asosan, M⋅V=P ⋅Q ko‘rinishdagi Fisher tenglamasi deb nomlangan tenglamani hosil qilamiz. Bu yerda, M — muomaladagi pul massasi, V — pulning aylanish tezligi, P — birlik tovarning o‘rtacha narxi, Q — tovar va xizmatlar miqdori. Fisher tenglamasi har qanday davlat iqtisodiyoti uchun o‘rinli bo‘lib, pul muomalasi qonuni deb ham ataladi. INFLATSIYA Agar mamlakat iqtisodiyotida muomaladagi pul miqdori ko‘payib ketsa, pul muomalasi qonuniga ko‘ra, Fisher tenglamasidagi muvozanatni tiklash uchun yoki tovar va xizmatlar hajmini ko‘paytirish yoki tovar va xizmatlarning o‘rtacha narxini oshirish kerak bo‘ladi. Lekin tovar va xizmatlar hajmini bir zumda oshirishning imkoni yo‘q. Shuning uchun, muomaladagi pul miqdorining o‘sishi, odatda, narxlarning oshishiga olib keladi. Iqtisodiyotda o‘rtacha narx-navoning muttasil oshib borish jarayoniga inflatsiya deb ataladi. Inflatsiya, o‘z navbatida, davlat pul birligining qadrsizlanishiga olib keladi. Pulning qadrsizlanishi deb, unga sotib olish mumkin bo‘lgan tovarlar miqdorining kamayishiga aytiladi. Pulning qadri tovarlar narxining arzon yoki qimmatlashishiga qarab o‘zgarib turadi. Agar narxlar qimmatlashsa, ma’lum miqdordagi pulga sotib olish mumkin bo‘lgan tovarlar miqdori kamayadi. Bu esa pulning qadrsizlanganligidan dalolat beradi. Aksincha, agar bozordagi narxlar arzonlashsa, ma’lum miqdordagi pulga ko‘proq tovar sotib olish mumkin bo‘ladi. Bu pul qadrining oshganligini ko‘rsatadi. Iqtisodiyotda o‘rtacha narx-navoning muttasil pasayib borish jarayoniga deflatsiya deyiladi. Inflatsiya makroiqtisodiy jarayon bo‘lib, u mamlakat iqtisodiyotining hamma sohalarini qamrab oladi va deyarli barcha tovar va xizmatlar narxining oshishiga olib keladi. Irving Fisher o‘z ilmiy faoliyatining asosiy qismini iqtisodiyot fanining tovar-pul munosabatlariga oid masalalar bo‘yicha nazariy izlanishlar olib borishga bag‘ishladi. Uning ilmiy izlanishlarini muvaffaqiyatli olib borishida matematika bo‘yicha chuqur ma’lumoti qo‘l keldi. Yüklə 1,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|