Iqtisodiy bilim asoslari 9 E. Sariqov, B. Haydarov Toshkent — 2014 «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi»

AHOLINING TURMUSH DARAJASI
Mamlakat aholisining turmush darajasi iqtisodiy rivojlanganlik darajasini
yaqqolroq ko‘rsatadi. Chunki u nafaqat aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YaMM
qiymati bilan, balki yana qator ko‘rsatkichlar asosida o‘lchanadi. Aholining
turmush darajasi kishi boshiga ko‘proq moddiy ne’mat yaratishgagina emas, balki
topilgan daromadni qanday va qayerga ishlatilishiga ham bog‘liq. Aytaylik, bir
mamlakatda katta miqdorda YaMM yaratilsa, ammo uning ko‘p qismi harbiy
maqsadlarda sarflansa, bu mamlakat aholisining turmush darajasida qanday
ijobiy o‘zgarish bo‘lishi mumkin? Turli mamlakatlar aholisining turmush darajasi
o‘zaro qator iqtisodiy va ijtimoiy ko‘rsatkichlar yordamida taqqoslanadi. Har yili
Birlashgan Millatlar Tashkilotining “Inson taraqqiyoti to‘g‘risidagi ma’ruza”sida
bu ko‘rsatkichlar haqida ma’lumot berib boriladi.

---

95
95
94
Aholining turmush darajasini taqqoslashda, asosan, quyidagilar hisobga olinadi:
1) aholining savodxonlik darajasi; 2) ko‘rsatilayotgan tibbiy xizmat darajasi; 3)
aholining sog‘lomlik darajasi: 4) umr ko‘rish davomiyligi; 5) shahar aholisining
soni; 6) uy-joy bilan ta’minlanganlik darajasi; 7) oilalarning madaniy-maishiy
tovarlar: televizor, telefon, shaxsiy kompyuter, internet tarmog‘i, muzlatkich
kabi tovarlar bilan ta’minlanganlik darajasi; 8) ta’limga ajratilayotgan xarajatlar
miqdori; 9) inson huquqlarining kafolatlanganlik darajasi; 10) jinoyatchilik
darajasi; 11) sog‘liqni saqlashga ajratilgan xarajatlar miqdori; 12) atrof-muhitning
himoyalanganligi va boshqalar.
Dunyoda aholi turmush darajasi ko‘rsatkichlari bo‘yicha yuqori o‘rinlarni
Kanada, Fransiya, Norvegiya, AQSH, Islandiya, Finlandiya, Niderlandiya,
Yaponiya, Yangi Zelandiya va Shvetsiya kabi davlatlar egallab kelmoqda.