Iqtisodiy o’sish turlari Ekstensiv Intensiv

Iqtisodiy o’sish modellari, iqtisodiy taraqqiyotda innovatsiyalarning o’rni.
Iqtisodiy o’sish – iqtisodiyotda daromadning (YaIM va YaMM) oshishi hamda aholi jon boshiga real ishlab chiqarishning o’sishdir.
Iqtisodiy o’sish turlari
Ekstensiv
Intensiv
Qo’shimcha resurslarni jalb qilish hisobiga amalga oshadi va jamiyatdagi o’rtacha unumdorlikni o’zgartirmaydi.
Ishlab chiqarishning mukammalroq omillar va texnologiyaning qo’llanilishi bilan bog’liq, ya’ni resurslar unumdorligining o’sishi hisobiga amalga oshadi
Iqtisodiy o’sish omillari
Ekstensiv
Intensiv
Kapital, mehnat, yer va boshqa resurslar xarajatlarining o’sishi.
Texnologik jarayon, unumdorlikning
Iqtisodiy o’sish va turmush darajasining o’sishiga ta’siri
1.

• Aholi jon boshiga YaIMning o’sishi

2.

• Aholi jon boshiga milliy daromadning ortishi

3.

• Turmush darajasining yaxshilanishi va davlatning har tomonlama rivojlanishi

Iqtisodiy o’sishning modellari
Iqtisodiy o’sishning bir necha modellari mavjud. Biz hozir ikkita model: neoklassik va keyns modellarini ko’rib chiqamiz.
Iqtisodiy o’sishning Keyns modeli

• Bu model Keynsning yalpi talab to’g’risidagi bosh g’oyasiga tayanadi. Ya`ni ularni tuzishda mualliflar iqtisodiyotni uzok muddatli rivojlanishining xal kiluvchi sharti bolgan yalpi talabni oshirish;
• Iqtisodiy o`sishning asosiy omili investitsiyalar xisoblanadi, boshqa ishlab chiqarish omillari e`tiborga olinmaydi;

Keynscha iqtisodiy o`sish modelidan soddarog’i 1940-yillarda E. Domar tomonidan taklif etilgan model xisoblanadi.
Xarrod va Domarning modeli
Xarrod va Domar modelining dastlabki shartlari:

• Mehnat va kapital bir birini o’rnini bosa olmaydi;
• Daromad iste’mol va investitsiyalar yig’indisidan iborat;
• Davlat xarajatlari ajratilmaydi;
• Kapitalning ishdan chiqib ketishi mumkin emas;
• Mehnat taqchil resurs hisoblanadi.

E.Domar investitsiyalarni ham talab ham taklif omili deb qaragan. Ya’ni investitsiyalar nafaqat yalpi talabni oshiradi, balki ishlab chiqarish quvvatlarini yuzaga keltirib, ishlab chiqarishni rivojlantiradi, tovarlar taklifini oshiradi. Shunday ekan, yalpi talabning o`sishi yalpi taklifning o`sishiga teng bo`lishi uchun investitsiyalar hakn o`sishi kerak.
==αS
E.Domar modelining asosiy tenglamasi:
Domar modelida daromadning o’sish tezligi investitsiyalarga yoki kapitalning me’yoriy unumdorligi (α) va jamg’arma normsasiga (S) proporsionaldir.
R.Xarrod modelida xaqiqiy o’sish sur’ati ishchi kuchining o’sish sur’ati va kapital unumdorligining o’sish sur’ati bilan belgilanadi.
G×C = S, bu yerda:
G - YAIMning xakikiy ko`shimcha o`sish sur`ati;
C- ishlab chikarishning kapital talabchanligi koeffitsenti;
S - Milliy daromaddagi jamgarish xajmi yoki jamgarishgao`rtacha moyillik
Neoklassik model
Neoklassiklar keynschilardan farqli o’larok iqtisodiy o`sish modellarini tuzishganda iqtisodiy o`sish ishlab chiqarishning barcha omillari, shu jumladan texnik taraqqiyot tomonidan ta’minlanadi, kapital va mehnat bir-birini alishtirishi mumkin, bozor mexanizmi va barqaror pul tizimi muvozanatni avtomatik tiklashi mumkin degan nazariy asoslarga tayanadilar. Neoklassik modellar barcha iqtisodiy jarayonlarning anik xolatini kamrash xususiyatiga egadir.
Solou modeli

• Mehnat va kapital bir-birining o’rnini bosadi;
• Kapitalning me’yoriy unumdorligi kamayib boradi;
• Ko’lamning doimiy qaytimi xususiyati;
• Kapitalning ishdan chiqish normasi.

E’tiboringiz uchun rahmat!