Iqtisodiyot nazariyasi

IShLAB ChIQARISh – barcha tarmoqlarning moddiy ishlab chiqarishini umumlashgan shakli bo’lib, ishlab chiqarish uchun shart-sharoit – ishlab chiqarish vositalari va iste’mol buyumlarini ishlab chiqaradi. Ishlab chiqarish sohasiga sanoat, qishloq va o’rmon xo’jaligi, transport, aloqa, energetika, savdo, umumiy ovqatlanish, xo’jalik omborxonalari va xizmat ko’rsatish tarmoqlari kiradi. Ishlab chiqarish sohalariga ilm-fan (innovatsion) yutuqlar ham kiradi. Chunki ular ishlab chiqarish jarayonida qo’llaniladi.

MULКChILIК - kishilar o’rtasida ishlab chiqarish vositalariga egalik qilish va yaratilgan mahsulotni o’zlashtirish yuzasidan paydo bo’lgan, tarixan aniq bir shaklda namoyon bo’luvchi munosabatlar. Mulk obyekti bo’lib moddiy va madaniy boyliklar, ixtirolar, fan yutuqlari, ishchi kuchi va shunga o’xshashlar hisoblanadi. Mulk- subyekti jamiyatda ma’lum ijtimoiy-iqtisodiy mavqega ega bo’lgan kishilar bo’lib, ular jamoa, sinf, tabaqa yoki guruhga birlashgan bo’ladi. Mulkchilikning asosiy bo’g’ini - bu ishlab chiqarish vositalariga bo’lgan mulkchilik, egalik. Ishlab chiqarish vositalari kimniki bo’lsa, unda yaratilgan mahsulot ham shunga tegishli bo’ladi. Bozor iqtisodiyoti mulkchilik shakllarining xilma-xil bo’lishligini talab qiladi. Tovar muayyan mulk obyekti bo’lgandagina oldi-sotdi qilinadi. Mulkning turi davlat, jamoa, kooperativ, aksionyerlik, ijara, xususiy mulk va boshqa shakllarda mavjud. Mulk davlatning qonun hujjatlarida yuridik qayd etilib, qonunlar asosida tartibga solinadi.

NAFLILIК - ne’matning ehtiyojlarni qondira olish layoqati. Mehnat mahsuli ikki xil xususiyatga ega, ya’ni iste’mol qiymatga ma’lum bir naflilikka va qiymatga ega bo’ladi. Ne’matlarning naflilik darajasi turli xilda ifodalanadi va jismoniy va huquqiy subyektlarni ma’lum bir iste’mol darajalarini qanoatlantiradi.