Iqtisodiyot va menejment

Yüklə 0,8 Mb. səhifə 10/15 tarix 19.01.2023 ölçüsü 0,8 Mb. #79748

haitov bektosh oziq-ovqat xavfsizligini taminlashning asosiy yonalishlari

Bu səhifədəki naviqasiya:

• 2.2.1.-rasm. Samarqand viloyati va Tayloq tumanida eksport hajmi.
• 15381,7 12275,3 2016 йил 41465,2 27657
• 25803,2 Товар айланмаси Импорт 15662
• 2.1.2.-rasm. Tayloq tumanida tovar aylanmasi hajmi.
• 2.2. Aholini oziq-ovqat mahsulotlariga bo„lgan iste‟mol talablarining tahlili

2013 yil	2014 yil
2015 yil
Yirik shoxli mollar	bosh	90049	94547	95763
shu jumladan: sigirlar	bosh	42034	42316	42521
fermer xo‘jaliklarida yirik shoxli mollar	bosh	3495	3563	3636
shu jumladan: sigirlar	bosh	813	790	995
Qo‗y va echkilar	bosh	39388	41371	42630
shundan fermer xo‘jaliklarida	bosh	700	561	561
Parranda	bosh	290,3	426,5	452.4
shundan fermer xo‘jaliklarida	bosh	112,0	224,0	235
Otlar	bosh	611	614	277
shundan fermer xo‘jaliklarida	bosh	22	13	79
Go‗sht (tirik vaznda)	tonna	12994	15681	16793
shundan fermer xo‘jaliklarida	tonna	405	2767	3531
Sut	tonna	59692	63746	38315
shundan fermer xo‘jaliklarida	tonna	2480	2870	3324
Tuxum	ming dona	30525	32957	36836
shundan fermer xo‘jaliklarida	ming dona	4670	2900	-

Mustaqillik yillarida qishloq xo‗jaligini isloh qilish bo‗yicha juda katta ishlar amalga oshirildi. Ishlab chiqarishga fan-texnika yutuqlarini, yangi texnika va ilg‗or texnologiyalarni joriy etish ishlari yildan-yilga jadallashib bormoqda. Cheklangan yer va suv resurslaridan, kapitaldan va mehnat resurslaridan foydalanish samaradorligi yuksalmoqda.

Respublikamiz agrar tarmog‗ida amalga oshirilayotgan tub iqtisodiy islohotlar va tarkibiy o‗zgarishlar natijasida qishloq xo‗jaligining asosiy iqtisodiy ko‗rsatkichlari barqaror o‗sib bormoqda.

25

Самарқанд вилояти;

53242,2

60000

50000

40000

30000

20000

10000					Тайлоқ тумани;
					3915,5
0
			Самарқанд вилояти
				Тайлоқ тумани

2.2.1.-rasm. Samarqand viloyati va Tayloq tumanida eksport hajmi.

Manba: Samarqand viloyat Davlat statistika Bosh boshqarmasi ma‘lumotlari.

2.2.1-rasm ma‘lumotlariga ko‗ra, Tayloq tumanida asosan eksportga yo‗naltirilgan tovarlar oziq-ovqat mahsulotlaridan iborat bo‗lib, bu ko‗rsatkich 2016 yilda 3915,5 ming AQSH dollarini tashkil etgan.

Samarqand viloyatida oziq-ovqat xavfsizligining asosiy tayanchi bo‗lgan qishloq xo‗jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish hajmini oshirishga katta e‘tibor qaratilmoqda. Xususan, ekin maydonlari tarkibini optimallashtirish, ishlab chiqarishga yangi va ilg‗or texnologiyalarni joriy etish, ekin navlari va chorva mollari zotini, urug‗chilik-seleksiya ishlarini tubdan yaxshilash borasida keng qamrovli, shu bilan birga, puxta o‗ylangan ishlar amalga oshirildi.

Shuni alohida ta‘kidlash joizki, mustaqillik yillarida qishloq xo‗jaligi mahsulotlari hajmining oshishi faqat ekin maydonlarini kengaytirish evaziga emas, balki asosan intensiv rivojlanish, ya‘ni ekinlar hosildorligi va chorva mollari mahsuldorligini oshirish hisobidan ta‘minlanmoqda.

26

Raqobat muhiti keskinlashib borgan sari iste‘mol bozorini o‗rganishga bo‗lgan ehtiyoj kuchayib boradi. Bu ehtiyoj esa bugungi kunda an‘anaviy marketing tadqiqotlarini o‗tkazish usullari bilan cheklanib qolmasdan, zamonaviy strategik qarorlarni qabul qilishda natijaviylikni ta‘minlash usullarini ham qo‗llashni taqozo etadi. Chunki bozorda savdo va aholining iste‘mol madaniyati tez rivojlanib borayotgan bir sharoitda, faqat marketing tadqiqotlarini o‗tkazib, aniqlik darajasi yuqori bo‗lgan sifatli natijalarga erishib bo‗lmaydi. Gap shundaki, iste‘mol bozorining rivojlanib borishi talab va taklif muvozanatini ta‘minlash va ayniqsa, talab darajasini aniq belgilagan holda, iste‘mol tovarlari taklifini (ishlab chiqarishni) doimo muvofiqlashtirib borishni talab etadi.

Amalda aholi iste‘mol talabini uning soni hamda daromadlarining o‗sishi bilan bog‗liq holda aniqlangan variantlarning mavjudligi, bozorda baho o‗zgarishini, ishlab chiqarish uchun resurslar ajratishni (yer, mehnat va b.) tartibga solish imkoniyatini beradi. Shu nuqtai nazardan, hududlar aholisini iste‘mol tovarlariga, birinchi navbatda, oziq-ovqat mahsulotlariga bo‗lgan talabini aniqlash amaliy jihatdan uy xo‗jaliklari rivojlanishini, ayniqsa, ularni ishlab chiqarish resurslariga bo‗lgan ehtiyojini bilish, daromad va harajatlari tarkibini prognozlashga asos bo‗lib xizmat qiladi.

Shu nuqtai nazardan, uy xo‗jaliklarining oziq-ovqat hamda nooziq-ovqat tovarlariga bo‗lgan iste‘mol talablarini aniqlash uchun amaliy jihatdan ham sodda, ham ilmiy asoslangan normativ usulidan foydalanish mumkin. Bunday yondashuv mamlakatimizda aholining eng kam (minimal) iste‘mol byudjetini hisoblash uchun qator yillar davomida qo‗llanilib kelinadi. Ushbu yondashuv asosini har bir mahsulot turi bo‗yicha tabaqalashtirilgan me‘yorlar tashkil etadi.

Me‘yorlar O‗zbekiston aholisi uchun belgilangan ratsional tibbiy me‘yorlardan farq qilib, ular mamlakat aholisining to‗lov qobiliyatini hamda iste‘mol qilinadigan mahsulotning respublikada ishlab chiqarilishi yoki import qilinishini hisobga oladi va ular ma‘lum ozuqa birligini (kilokaloriya) ta‘minlaydi.

28
Shu bilan bir vaqtda, ta‘kidlash joizki, aholi daromadining oshib borishi, oila turmush sifatining yuksalishi, iste‘mol ratsionlarida muhim sifat o‗zgarishlariga olib keladi va aholining asosiy qismi ratsional tibbiy me‘yorlarda belgilangan hajmda ovqatlanishga bosqichma-bosqich o‗tadi. Shuni inobatga olganda aholi iste‘mol tovarlariga bo‗lgan talabni aniqlashda tibbiy me‘yorlarga asoslangan prognozlarni amalga oshirish lozim.

Ushbu qoidalardan kelib chiqib, uy xo‗jaliklarining oziq-ovqat mahsulotlariga bo‗lgan talabi ikki xil me‘yorlar, ya‘ni minimal iste‘mol byudjetini hisoblash me‘yorlari hamda ratsional tibbiy me‘yorlardan foydalangan holda hisoblandi (2.2.1-jadval).

Yüklə 0,8 Mb.

Dostları ilə paylaş: