Iqtisodiyot va ta'lim / 2022 yil 1-son 105 References

Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili.
N.P. Tereshina va A.V. Sorokinalarning “Korporativ 
boshqarush” o‘quv qo‘llanmasida “Aksiyadorlik ja-
miyatlari mamlakat iqtisodiyotida, moliyaviy man-
balarining taqsimlanishi va iqtisodiyotda bo‘sh 
mablag‘lardan samarali foydalanishi orqali yuzaga 
keladi[1]” deya ta’kidlagan. 
Bob Tricker o‘zining “Korporativ boshqaruv, 
tamoyillar, siyosat va amaliyot” asarida “Aksidorlik 
jamiyatlarida xavf va inqirozni boshqarish o‘rtasi-
dagi farqlarni keltirib o‘tgan” [2].
N. Ansoff ta’rifiga ko‘ra, korporatsiya bu – 
tadbirkorlik faoliyatini tashkil qilishning iqtisodiyo-
ti rivojlangan mamlakatlarda keng tarqalgan, yuri-
dik maqomi, ishbilarmonlik mulki va yollanib ish-
laydigan professional boshqaruvchilarning yuqori 
bo‘g‘inida boshqaruv funksiyalarini ko‘zda tutadi-
gan shaklidir[3]. 
D. M. Rozenbergning hisoblashicha, korporat-
siya bu – o‘z oldiga belgilangan maqsadlarni qo‘y-
gan, jamiyat manfaatlari yo‘lida xizmat qiladigan, 
belgilangan huquqlarga ega, doimiy asosda faoliyat 
ko‘rsatadigan va cheklangan mas’uliyatga ega yuri-
dik shaxs hisoblangan tashkilotdir[4]. 
Aynan korporatsiyalar sanoati rivojlangan 
mamlakatlar iqtisodiy kuchining, milliy iqtisodiyot-
larning jahon bozoridagi raqobatbardoshligining 
asosini tashkil qilishini tan olish lozim. Bu haqda 
quyidagi dalil ham guvohlik beradi: garchi yirik 
korporatsiyalar zimmasiga tadbirkorlik tuzilmalari 
tarkibida kichik ulush to‘g‘ri kelsada, aynan ular 
milliy iqtisodiyotning yuzi va sifatini, uning jahon 
xo‘jaligidagi raqobatbardoshligini belgilab beradi.
Masalan, AQShda korporatsiyalar sanoat fir-
malari umumiy sonining atigi 18 foizini tashkil etsa-
da, biroq bunda sanoat mahsulotlari hajmining 90 
foizini ishlab chiqaradi. Shu sababli, Dj. К. Gelbreyt 
va boshqa bir qator tadqiqotchilar yirik korporativ 
tuzilmalarni sanoat tizimining asosi sifatida ko‘rib 
chiqadilar[5]. 
M.G‘. Umarxodjaeva, A.R. Ismailovlar ham-
muallifligida "Korporativ boshqaruv" o‘quv qo‘llan-
masida “Korporativ boshqaruvda xalqaro tamoyil-
lari, korporativ nazoratning shakllari va modellari, 
korporativ boshqaruvning Ingliz-Amerika modellari 
orqali boshqaruvning samaradorligini bir necha 
marta oshirish imkoniyati yaratiladi”[6] deya kelti-
rib o‘tgan. 
Ta’kidlash joizki, korporatsiyalarning shakl-
lanishi va rivojlanishi milliy iqtisodiyotning rivoj-
lanish tendensiyasi hisoblanadi, chunki yirik korpo-
rativ tizimlar rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyoti-
ning ham, butun jahon xo‘jaligining ham asosini 
tashkil qiladi. Ular ishlab chiqarishni makroiqtiso-
diy tartibga solishni optimallashtiradi, iqtisodiyotni 
modernizasiyalash strategiyasini shakllantirish va 
amalga oshirishda davlatning hamkori sifatida ishti-
rok etadi.
 
Кorporasiyalarning u yoki bu mamlakat 
iqtisodiy tizimidagi o‘rni va roli ularning umumiy 
takror ishlab chiqarish jarayonidagi faoliyati, uning 
resurslar bilan ta’minlanganligi bilan belgilanadi. 
Yirik tadbirkorlik ishlab chiqarishni yuqori darajada 
umumlashtirish, kapitalni birlashtirish va markaz-
lashtirishga asoslanadi. U sanoat ishlab chiqarish 
salohiyatining negizini tashkil qiladi.