İŞGÜzar yazişmalar fəNNİ ÜZRƏ kollokvium suallarinin cavablari

Morfoloji xüsusiyyətlər. İşgüzar üslubda isimlərin və fellərin işlənilməsinin 

bəzi  cəhətləri  diqqəti  cəlb  edir.  İdarə  adları  bildirən  sadə  və  mürəkkəb  isimlər, 

vəzifə adları bildirən ümumi isimlər, bu vəzifə (direktor, müəllim, rektor, hakim, 

professor,  nazir,  müşavir)  və  şəxs  adlarının,  soyadların  tez-tez  işlənilməsinin 

vacibliyi işgüzar üslubun morfoloji əlamətlərindən biridir. 

 

İşgüzar üslubda şəxs adlarını göstərmək üçün mötərizələrdən istifadə olunur. 

Doğrudur,  üslubi  məqsəd  və  əlavə  izahlar  üçün  başqa  üslublarda  da  mötərizə 

işlədilir.  Lakin  burada  başqa  üslublardan  fərqli  olaraq,  konkret  şəkildə  məsul 

şəxslərin adı, soyadı, idarə və təşkilat adları göstərilir. 

İşgüzar  üslubun  qanunvericilik  yarımüslubunda  konkret  isimlərin  (əsasən 

cəm halında) işlənilməsi xüsusi məqsəd daşıyır. 

Bununla  belə,  qanunvericilik  aktlarının  xarakterindən  asılı  olaraq,  cəza  , 

cinayət,  icra,  şikayət  haqqında  kodekslərdə  «rəhbərlik»,  «plan»,  «yoxlama», 

«qərar», «üsul», «istehsalat», «müvəffəqiyyət» və s. mücərrəd isimlər də işlədilir. 

Bu qrup isimlərə mətnlərin giriş hissəsində və təsvir məqamlarında daha geniş yer 

verilir.  Dəftərxana  sənədlərində,  bir  sıra  müqavilələrdə  tək  və  cəm  halda  olan 

---

4 

 

konkret  isimlərin  işlənilməsi  vacibdir.  Vətəndaşlıq  aktlarında,  ayrı-ayrı  sahə 

kodeks  və  əsasnamələrində  mücərrəd  isimlər  tez-tez  müşahidə  edilir.  Belə 

isimlərin bir qrupunu feli isimlər təşkil edir. 

İşgüzar  üslubda  -lar,  -lər  şəkilçisi  ümumiləşdirmə  məqsədilə  və  termin 

yaradıcılığı  məqamlarında  işlədilir.  Bu  ən  çox  diplomatik  sənədlərin  dilində, 

müqavilələrdə  müşahidə  edilir.  «Tərəflər  ümumi  bir  rəyə  gələ  bilmədilər» 

cümləsindən göründüyü kimi, hər hansı iki dövlət və yaxud iki dövlət nümayəndəsi 

nəzərdə  tutulur.  -lar,  -lər  şəkilçisi  sifət-isim  birləşmələrində  işlənərək  söz 

birləşməsi  tərkibində  ismin  konkretləşməsinə  xidmət  edir:  mülki  münasibətlər, 

hüquqi  münasibətlər,  mülki  hüquqlar,  mülki  işlər,  əşyavi  dəlillər,  prosessual 

müddəalar və s. 

İşgüzar üslubun diplomatik yarımüslubunda düzəltmə isimlərin və eləcə də 

eyni  sözün  təkrarı  ilə  yaranan  mürəkkəb  isimlərin  işlənilməsinə  çox  az  təsadüf 

olunur.  Müşahidələrdən  də  aydın  olur  ki,  isimlərin  işlənilməsində  termin  -  söz 

birləşmələri, ismi-dominantlar da işgüzar üslubun səciyyələndirilməsində müəyyən 

rol oynayır və bunlar yarımüslubların əhatə etdiyi müxtəlif sənədlərin dilinə xasdır. 

Məsələn, diplomatik sənədlərin dilində işlənən nota, ultimatum, attaşe, iqamətgah, 

saziş, müqavilə, fəxri qaravul, cənab, zati-aliləri, ATƏM-in nümayəndələri, BMT 

nümayəndəsi və s. 

İşgüzar üslubun bəzi janrlarında (qərarlarda, qanunlarda, fərmanlarda) ad və 

soyadlar bütöv yazılır (diplomatik sənədlərdə adlar bəzən ixtisar edilir) və vəzifələr 

hər bir adın qarşısında mütləq göstərilir. Məsələn, Azərbaycan Respublikası Milli 

Məclisinin sədri…    Azərbaycan Respublikası Təhsil naziri 

 və s .