Ish haqi to’g’risidagi turli XIL nazariyalar



Yüklə 0,84 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/19
tarix23.07.2023
ölçüsü0,84 Mb.
#137238
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   19
64-variant

4.
 
Kasaba uyushmalari jamoa shartnomalari tuzishda mono’ol holatga ega 
bo’lgan tadbirkorlarga qarshilik ko’rsatish yo’li bilan ham ish haqi stavkasini 
oshirishga erishishi mumkin. Buning natijasida ish haqini oshirish bilan bog’liq 
qo’shimcha sarflar, yangi ishchi kuchini yollash natijasida olinadigan qo’shimcha 
mahsulot hajmidan ortiq bo’ladi. 
O’zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 133-moddasiga binoan barcha 
xodimlar har yili mehnat ta'tiliga chiqish huquqiga ega, bu huquq mazkur korxonada 


olti oy uzluksiz ishlashdan so’ng beriladi. 
Shuni ta'kidlash lozimki, O’zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksiga ko’ra 
asosiy mehnat ta'tilining 15 kun davom etishi belgilangan, lekin xodimlar 
qo’shimcha ta'tillarining muddati jamoa shartnomasida bir necha kun ko’proq qilib 
belgilanishi mumkin. Qonun hujjatlari bo’yicha ta'til muddati bilan jamoa 
shartnomasida belgilangan ta'til muddati uchun hisoblangan summalar o ’rtasidagi 
farq O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 147-moddasiga binoan daromad 
(foyda) solig’i bo’yicha soliq solish bazasiga kiritilishi kerak. 
Xo’jalik yurituvchi sub'ektlarda xodimlar ishga qabul qilinayotganda ular bilan 
mehnat shartnomasi rasmiylashtiriladi. 
Xodim bilan tuzilgan mehnat shartnomasida va uni ishga qabul qilish 
to’g’risidagi tashkilotning buyrug’ida mehnatga haq to’lash shartlari (tarif stavkasi 
yoki maosh), mehnatga haq to’lash tizimi (ishbay yoki vaqtbay-mukofot) 
ko’rsatilishi lozim. 
Mehnat shartnomasida uning boshlanishi va tugash muddati ko’rsatilishi 
kerak. Agar shartnomada muddat ko’rsatilmagan bo’lsa, u holda mehnat shartnomasi 
noma'lum muddatga tuzilgan deb hisoblanadi. Bu xodim bilan mehnat munosabatlari 
mehnat shartnomasining muddati tugashi munosabati bilan bekor qilinishi mumkin 
emas. Ish joyi (lavozimi) saqlanishi lozim bo’lgan xodimning ishda bo’lmagan 
vaqtiga mo’ljallab boshqa fuqaro bilan tuzilgan shartnomasi shu xodim ishga 
qaytgan kundan e'tiboran bekor qilinadi. 
Ishlab chiqarish xususiyati, mehnatni tashkil etish va unga haq to ’lash 
tizimidan kelib chiqib, korxonada birlamchi hujjatlarning quyidagi shakllari 
qo’llaniladi: ishbay ishga naryad; yo’nalish varaqasi; bajarilgan ish hajmi to’g’risida 
bildirgi; bajarilgan ish hajmini hisobga olish qaydnomasi; ishlarni qabul qilish 
dalolatnomasi. 
Naryadlar yakka tartibdagi mahsulot tayyorlaydigan yakka yolg’iz ishlab 
chiqarishlarda qo’llaniladi. Bir martalik va jamg’arish, shuningdek yakka tartibdagi 
31 
va brigada naryadlari farqlanadi. Bir martalik naryadlar bo’yicha smena yoki oy 
davomida bir turdagi ish rasmiylashtiriladi, jamg’arish naryadlari esa oy oxirida 


32 
yopiladi va turli xil ishlarni aks ettiradi. 
Yakka tartibdagi naryad bir ishchining ishi uchun rasmiylashtiriladi, agar ish 
brigada tomonidan bajarilsa, brigada ishini aks ettiradigan brigada naryadlari 
rasmiylashtiriladi. 
Mahsulot sexlar bo’yicha navbatma-navbat ishlov berish yo’li bilan 
tayyorlanadigan muntazam ishlab chiqarishlarda bajarilgan ishlar hajmini hisobga 
olish uchun yo’nalish xaritalari qo’llaniladi. 
Agar yo’nalish xaritasi bo’yicha ishlarni bir necha ishchi bajarsa, ular har 
birining ish haqi bajargan ishlar hajmi to’g’risidagi bildirgida aks ettiriladi. 
Ishchilar bir turdagi operatsiyalarni bajaradigan, ishlab chiqarish ommaviy 
xususiyatga ega bo’lgan korxonalarda ularning mahsulot ishlab chiqarishni bajarilgan 
ishlar hajmini hisobga olish qaydnomasi bilan rasmiylashtiriladi. 
Mehnatga haq to’lashning akkord tizimida brigadaning ish hajmi bajarilgan 
ishlarni qabul qilish dalolatnomasi bilan rasmiylashtiriladi. 
Ishning bir me'yordagi sharoitlaridan chetga chiqishlar qo’shimcha haq to’lash 
varaqalari bilan rasmiylashtiriladi. 
Vaqtbay ish haqini hisob-kitob qilish uchun asosiy hujjat bo’lib foydalanilgan 
ish vaqti tabeli hisoblanadi. U ish joylarida brigadirlar, ustalar, sex, bo’lim 
boshliqlari tomonidan to’ldiriladi. Ishda bo’lmagan kunlari quyidagi shifrlar bilan 
aks ettiriladi: “K”- kasallanish, “D”- dam olish kuni, “T”- ta'til va hokazo. 
Tegishlicha rasmiylashtirilgan birlamchi hujjatlar oy oxirida buxgalteriyaga 
topshiriladi, buxgalteriya xodimlari ularni diqqat bilan tekshiradilar, so’ngra har bir 
xodimga tegishli bo’lgan ish haqini hisoblaydilar va ma'lumotlarni ishlov berish 
uchun hisoblash markaziga topshiradilar yoki kompyuterga kiritadilar. Hisoblab 
chiqarilgan ish haqi xodimning shaxsiy schyotida ko’rsatiladi. 

Yüklə 0,84 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   19




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin