Ishlab chiqaruvchi ortiqchaligi va itemolchi ortiqchaligi Reja

  
2.Iste’molchi ortiqchaligi  
Iste’molchi ortiqchaligi - iste’molchi tomonidan tovarga to’lashi 
mumkin bo’lgan maksimal narx bilan tovarning haqiqiy narxi o’rtasidagi 
farqni bildiradi. Aniqroq qilib aytadigan bo’lsak, iste’molchining tovar 
uchun berishi mumkin bo’lgan maksimal narxdan tovarni sotib olishda 
to’lanadigan haqiqiy narxning ayirmasiga teng.Iste’molchi ortiqchaligi 
(qo’shimcha naf) alohida insonning qanchalik o’rtacha yaxshi 
yashayotganligini ko’rsatadi.
Ishchi kuchi 
narxi,ish 
haqi
W
Ishchilar 
soni
S
W
mi
W
e
D
L
2
L
e
L
1
L
0

---

9 
Iste’molchining umumiy ortiqchaligi bu talab chizig`i bilan bozor 
narxi chizig`i o’rtasida joylashgan soha (1-rasmda shtrixlangan soha).
1-rasm. Iste’molchi ortiqchaligi.
Iste’molchi ortiqchaligi barcha iste’molchilarning umumiy sof 
nafini o’lchashga yordam beradi va u yordamida biz bozorni davlat 
tomonidan 
muvofiqlashtirilishi 
samaradorligini, 
iste’molchi 
ortiqchaligini umumiy natijasining o’zgarishini o’lchash asosida 
aniqlashimiz mumkin.
Misol. Faraz qilaylik bir dona apelsinning bozor narxi 5 so’m deylik, 
lekin iste’molchi ushbu bir dona apelsin uchun 10 so’m berishga tayyor, 
ya’ni apelsinning iste’molchi uchun qiymati 10 so’mga teng.Iste’molchi 
ushbu bir dona apelsinni bozor narxida, ya’ni 5 so’mga oladi va u iqtisod 
qilgan 10-5=5 so’m iste’molchi ortiqchaligini bildiradi, iste’molchi 
qo’shimcha 5 so’mlik naf oladi (2-rasm).
P
S
P
e
E
Q
D
Istemolchi 
ortiqchaligi
10
8
9
6
7
P
e
=5
6
5
4
3
2
1
E
0

---

10 
2-rasm. Umumiy iste’molchi ortiqchaligini grafikda aniqlash. 
Iste’molchi ikkinchi apelsinni ham sotib oladi, nima uchun deganda, 
u ikkinchi apelsin uchun berishi mumkin bo’lgan maksimal narx 9 so’m, 
iste’molchi ortiqchaligi 4 so’mga teng. Xuddi shunday davom etsak 4-
apelsin uchun iste’molchi ortiqchaligi 1 so’mga teng, beshinchi apelsinni 
sotib olishga iste’molchi befarq qaraydi, nima uchun deganda u 
iste’molchining umumiy ortiqchaligini oshirmaydi.
Shunday 
qilib, 
iste’molchining 
iste’molchi 
oriqchaligi 
5+4+3+2+1=15 so’mga teng. Iste’molchining sarfi 25 ga teng.