Ishlarni tashkil etish

ǀ
ISSUE 6 
ǀ
2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 1064
umumlashtirib, ularni hayotiy jarayonlardan ajralishga yol qoymaydi. 
2.
Amaliyot bilishning buyurtmasi, ilovasi va maqsadi hamdir. 
3.
Amaliyot bilish jarayoninig haqiqiy ekanligini ko’rsatuvchi mezondir. 
Tabiatshunoslikdagi amaliyot ilmiy ishlab chiqarishning asosiy omili bolib 
kelmoqda. Amaliyot nazariyani paydo bo’lishiga, ilmiy shakllanishiga va rivojlanishiga 
olib keladi. 
Bilishning aniqligi muayyan obekt haqidagi ma’lumotning haqiqat ekanligi bilan 
tasdiqlanadi. Ayni paytda, sharoit boshqacha bo’lsa, haqiqat ham boshqacha bolishi 
mumkin. Masalan, oddiy sharoit va bosimda suv 100
o
C da qaynaydi. Lekin bosim 
o’zgarsa yoki og’ir suv bolsa, u aniq -konkret hisoblanadi. 
Ma’lum tizimdagi haqiqat boshqa sharoitda butunlay o’zgarishi mumkin. 
G’oyaning amaliyotda tasdiqlanishi haqiqatning asosiy omili hisoblanadi. Amaliy 
ishlarga o’rgatish boshlang’ich sinflardan boshlanishi maqsadga muvofiqdir. 
Amaliy uslublar o’qituvchi tomonidan tashkil qilinadigan va yo’naltiriladigan, 
o’quvchilar fikrini rivojlantirishga mo’ljallagan so’z, ko’rgazmalilik va amaliy ishning 
o’zaro murakkab bog’lanishida bo’lishini ko’rsatadi. 
Amaliy uslublar qo’llanilishi o’quvchilar retseptorlari va effektorlarining jadal 
faoliyati bilan bog’liq. Amaliy uslublar o’rganilgan materialni chuqur tushunib yetishga, 
ko’nikma va malakalar hosil qilishga imkoniyat yaratadi. Amaliy uslublarni qo’llashga 
o’quvchilar faoliyatining o’zi, bilim manbai hisoblanadi. Bunday usullar sirasiga 
og’zaki, yozma mashqlar, laboratoriya ishlari, maktab yer maydoni, tirik tabiat 
burchagida, sinfdan tashqari bajariladigan mashg’ulotlar kiradi. 
Amaliy uslublarning turlariga [2]: 
1.
Oquvchilarning tarqatma didaktik material bilan turli narsalar yasashi. 
2.
Rasm chizishi. 
3.
Tabiat obyektlarini tanib olish va aniqlash bo’yicha ishlari. 
4.
Hodisalarni kuzatish va qayd qilishlari. 
5.
Tajriba o’tkazishlari (tajriba vositasida masalalarni hal qilish) kiradi. 
Amaliy ish boshlanishi oldidan qo’yilgan savol, muammo, masalaga o’quvchilar 
uning natijalari bilan javob berishlari kerak. 
Tabiatshunoslik darslari tanib olish va aniqlash amaliy metodlarining bir turi 
bo’lib, tarqalgan o’simliklarni yoki ularning qismlarini farqiga borib, tanib olish 
xususiyatlarini o’rgatadi. 
Taqqoslashdagi farqga borish o’quvchining aniqlash qobiliyatini rivojlantiradi. 
Farq qilish va aniqlash bo’yicha ishlar darslardagina olib borilmaydi, o’qituvchi tabiatga 
uyushtiriladigan ekskursiyalarda ham o’simliklarni topish va to’plashni, namunalar 
yig’ishni, ularning yoshi, vegetativ usullari, tuproq kesmalari, moslashishlarini, 
o’zgaruvchanlikni o’quvchilarning o’zlashtira olish qobiliyatlariga qarab tanlab berishi 
kerak. Osimliklar, ular qismlarining shaklini bilib olish bo’yicha ishlarni o’quvchilar uy 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2