Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

Nasadkali absorberlar. Тurli shaklli

qattiq nasadkalar bilan to‘ldirilgan

vertikal silindrsimon kolonnalarning

tuzilishi sodda, ixcham va yuqori

18- rasm. Yupqa qatlamli absorber:

samarador bo‘lgani uchun sanoatda ko‘p¹ – quvur; 2 – taqsimlash

22- rasm. Quyilismoslamali, tarelkali absorber.

1– g‘alvirsimon tarelka; 2– quyilish quviri.

Gaz faza teshikli panjara ostiga yuboriladi va undan o‘tib, qatlam orqali yuqoriga qarab harakatlanadi (19- rasm).

Suyuq faza absorberning yuqori qismidan taqsimlash moslamasi (1) yordamida purkaladi va nasadka qatlamida gaz fazasi bilan o‘zaro ta’sir etadi. Quril-

ma samarali ishlashi uchun suyuq faza bir tekisda purkalishi va taqsimlanishi zarur. Bu turdagi absorberlarda nasadkalar ham suyuqlikni bir me’yorda taqsimlashga salmoqli hissa qo‘shadi. Nasadkalar

quyidagi talablarga javob berishi kerak:katta solishtirma yuzaga ega bo‘lishi; gaz oqimiga ko‘rsatadigan gidravlik qarshiligi kichik bo‘lishi; ishchi suyuqlik bilan yaxshi ho‘llanilishi; absorber ko‘ndalang

kesim yuzasi bo‘ylab suyuqlikni bir tekisda taqsimlashi; ikkala faza ta’siri ostida yemirilmaydigan yengil va arzon bolishi kerak. 1.5. Adsorberlar va ularning turlari.

Adsorbstiya jarayoni fazalarni ajratuvchi yuzada ro’y beradi. Shu sababdan

adsorberlarda iloji boricha gaz va Qattiq yuza o’rtasidagi to’qnashuv yuzasiniko’paytirish zarur. Ushbu to’qnashuv yuzasini hosil qilish usuliga ko’ra adsorberlarshartli ravishda quyidagi guruhlarga bo’linadi: 1) Kontakli adsorbstiya; 2) Statikadsorbstiya; 3) Perkolyastion adsorbstiya.

Kontakli adsorbstiya. Bunday kolonnalar eng ko’p tarqalgan adsorberlar qatorigakiradi. Har xil shaklli va o’lchami adsorberlarda xom ashyo va adsorbenlar bir biri bilanaralashtiriladi va maxsus ramkali va diskli filtirlarda xom ashyo va adsorbentlar ajratib

olinadi. Bu jarayonda suyuk xom ashyo va qattiq adsorbentlar ishtirok etadi, natijadaxom ashyoning rangi tiniqlashib, ishchi xossalari yaxshilanadi va sifati oshadi.

Statik adsorbstiya. Bu adsorbstiya turi eng ko’p tarqalgan jarayon hisoblanadi.Adsorbent qo’zg’almas qatlamda joylashtiriladi. Tozalanishi kerak bo’lgan gaz yokisuyuq fazalari shu qo’zg’almas qatlamdan o’tkazilib turiladi. Adsorbent sifatida sun’iyyoki tabiiy adsorbentlar ishlatilishi mumkin. Sun’iy adsorbentlarga Silikatlar yokisilikagellar, alyumogellar va steolitlar ishlatilishi mumkin. Tabiiy adsorbentlar sifatida

esa bentonitlar, aktivlashtirilgan ko’mirlar, boksitlar, gilmoyalar ishlatilishi mumkin.Jarayonda kamida ikkita adsorberlar ishlatiladi, sababi birinchi adsorberda adsorbstiyajarayoni borsa, ikkinchi adsorberda desorbstiya jarayoni boradi va jarayonning

uzluksizligi ta’minlanadi.

Perkolyastion adsorbstiya. Perkolyastion adsorberlarda adsorbentlar xom ashyobilan birgalikda xarakatlanishi natijasida suyuqlik yoki gazlar qattiq yuza bilanharakatlanish vaqtida bir biri bilan kontaktlashishadi. Perkolyastiya so’zining ma’nosifiltirlash degani bo’lib, jarayonda tozalanishi kerak bo’lgan maxsulotlar filtirlanishnatijasida tozalanadi. Bu jarayon sanoatda ko’pincha neft moylarini tozalash uchun

qo’llaniladi.

2.3. Gazlarni adsorbsiya usuli bilan tozalash

Adsorbsiya usul igazaralashmasidagizararli kom’onentlarni

birikmalarini saylab yutishga asoslangan. Bunda oltingugurt birikmalarini chiqarib olish elementar oltingugurtgacha oksidlab yoki oddiy adsorbsiya usuli bilan ajratib olish mumkin. Fizik adsorbsiya jarayoni H2S ni gaz (oqimidan) qattiq yutuvchi modda bilan selektiv adsorbsiyalashga asoslngan. Masalan, seolitlar bilan. Bu usulning afzalligi shundaki H2S bilan bir vaqtni o’zida seraorganik birikmalar va suv ‘arlari xam yutiladi.

Adsorbsiya usuli bilan tozalash qurilmasi Sho’rtongaz gazni qayta ishlash zavodida qo’llanildi.

Gazlarni adsorbstion tozalash qurilmasi texnologik sxemasi yozuvi

Gazlarni adsorbstion tozalashda asosiy qurilmalar sifatida qo’zg’almas qatlamli adsorbentli adsorberlar ishlatiladi. Adsorberlar o’z navbatida desorbstiya jarayonini bajarganligi uchun boradigan jarayoniga qarab desorberlar ham deb yuritiladi.

Vodorodsulfid va uglerod ikki oksiddan gazlarni steolitlar yordamida tozalash qurilmasitenologik tizimi uyida keltirilgan

Gazlarni tozalash ikki bosqichda o’tkaziladi. Tozalashga kiritiluvchi gaz

separatorga berilib, undan kondensat ajratiladi. Separator yuqorisidan chiquvchi gaz adsorberga yuboriladi. Adsorberlar bir biri bilan almashinib, ya’ni biri adsorber sifatida

ishlasa, shu vaqtning o’zida ikkinchisi desorber sifatida ishlaydi, adsorbstiya vadesorbstiya jarayoni avtomatik ravishda boshqariladi. adsorberdagi adsorbentlar to’yinib qolsa gaz oqimi avtomatik ravishda desorbstiyaga yuboriladi, shu vaqtning o’zida 5

adsorberdagi to’yingan adsorbentlarni tozalash, ya’ni regenerastiya jarayoni boradi.

Desorbstiya jarayonini olib borish uchun pastdan issiq havo oqimi yuboriladi. Issiq havo oqimi o’zi bilan keraksiz komponentlarni adsorberning yuqori qismidan olib chiqadi.
Absorbtsiya qurilmalari ishlash rejimiga ko’ra davriy va uzluksiz bo’ladi. Kichik hajmli ishlab chiqarishlarda faqat davriy ishlaydigan absorbtsiya qurilmalaridan foydalaniladi. Zamonaviy sanoat korxonalarida ko’pincha uzluksiz ishlaydigan qurilmalar ishlatiladi. Gaz va suyuq fazalarning yo’nalishiga ko’ra, qarama - qarshi va to’g’ri yo’nalishli absorbtsiya qurilmalari mavjud. Absorbtsiya qurilmalari ish printsipiga asosan bir va ko’p pog’onali, retsirkulyatsiyali va regeneratsiyali bo’ladi.
Fizik absorbtsiya ko’pincha qaytar jarayondir, ya`ni suyuqlikka yutilgan gazni ajratib olish mumkin bo’ladi, bu hol desorbtsiya deyiladi. Absorbtsiya va desorbtsiya jarayonlarini uzluksiz olib borish natijasida yutilgan gazni toza holda ajratib olish va yutuvchi absorbentni bir necha marta qayta ishlatish imkoni tug’iladi. Absorbtiv va absorbent arzon va ikkilamchi maxsulot bo’lgani uchun, ular absorbtsiya jarayonidan keyin ko’pincha qayta ishlatilmaydi (masalan, gazlarni tozalaganda).

Absorber ketma - ket ulangan qarama - qarshi yo’nalishli qurilmaning sxemasi ko’rsatilgan. Qurilma tarkibiga absorberlar 2 dan tashqari eritma yig’gichlar 1, eritmani uzatish uchun markazdan qochma nasoslar va eritmani sovitish uchun issiqlik almashinish qurilmalari 3 kiradi. Yutuvchi suyuqlik gazning yo’nalishi bo’yicha oxirgi absorberga beriladi, yuqoridan pastga oqib, qabul qiluvchi yig’gichga tushadi va nasos yordamida sovitgich orqali oldingi absorberga yuboriladi. Shunday qilib gaz va suyuqlikning qarama - qarshi yo’nalishdagi o’zaro ta’siri yuz beradi.

Benzinsizlantirishni kompressorlash usulida gazni siqishga asoslangan bo’lib, havoli va suvli sovutkichlarda sovitiladi. Bunda gaz tarkibidagi og’ir uglevrdorodlar va suv bug’lari kondensaciyalanadi, so’ngra separatorlarda ajratiladi. Bu usul orqali gazdan zarur komponentlardan etarli darajada ajratish imkonini ta`minlaydi va odatda boshqa benzinsizlashtirish usullari bilan birikkan holda o’tkazish talab etiladi.