XVI BOB. KORXONANING MOLIYAVIY REJASI
Tayanch so‘z va iboralar:
moliyaviy reja mazmuni, vazifasi, strukturasi,
ko‘rsatkichlari, moliyalashtirish darajasi, foyda va zararlar hisoboti, kassa rejasi,
daromad va xarajatlar balansi, kapitalga talabning optimal varianti,
moliyalashtirish strategiyasi.
16.1. Moliyaviy rejaning asosiy bo‘limlari
1.
Moliyaviy faoliyatni boshqarish firmaning ishlab chiqarish va tijorat faoliyatini
boshqarish bilan uzviy bog‘liqdir.
Moliyaviy faoliyat:
-
buxgalteriya balansida;
-
foyda va zararlar (pul oqimi) schyoti;
-
kapital qo‘yilmalar maxsus schyotida aks ettiriladi.
Biznes rejada moliyaviy rejaning asosini kapitalga bo‘lgan talabni aniqlash
bo‘lib, bu kredit olish turi va muddatini tanlash, kapitalni shaxsiy va qarzga
taqsimlash imkonini beradi. Shaxsiy mablag’larni tashkil etish manbai bo‘lib,
tezlashtirilgan amortizatsiya va rezerv fondi hisoblanadi. Rezerv fondi firmaning
faoliyati natijasida aniqlanadi va daromadning barqarorligi to‘lov qobiliyati, pul
kirim (tushum) lar doimiyligi, konyuktura perspektiviga bog‘liq bo‘ladi. Qarz pul
mablag’lari shunday jalb etiladiki, foyda kredit uchun foiz to‘lovlari xarajatlarini
qoplashi mumkin bo‘lsin.
Moliyaviy rejaning maqsadi – dastlabki bir va keyingi yil uchun sotish
natijasida olinadigan daromad va foyda miqdorini aniqlashdan iborat bo‘lib,
ularning kattaligi tanlangan moliyaviy strategiyaga bog‘liqdir. Bundan tashqari
ko‘rilayotgan davrda biznesni qo‘llab quvvatlash va investitsiya uchun talab
etiladigan mablag’ miqdori ham shu rejada aks ettiriladi, yangi ish (faoliyat) uchun
moliyaviy rejaning barcha ko‘rsatkichlari prognoz xarakterida bo‘ladi. Yangi ish
kuchi uchun pul mablag’lari tushumini oldindan ko‘ra olish foyda miqdorini
263
belgilashdan ham muhimroq bo‘lib, bunga sabab, ular pul kirimi va summasini
detallashtiradi.
Boshlang‘ich davrda foyda miqdori darajasi operatsiyalar bo‘yicha
ehtiyojlarni moliyalashtirish uchun yetarli bo‘lmaydi, shu sababli sotuv va sarflar
darajasini prognozlashtirish, pul kirimini aniqlab, ishchi kapitalga bo‘lgan
talabning yuqori chegarasini ko‘rsatadi, ba’zi bir kritik sharoitlarda yuz berishi
mumkin bo‘lgan o‘zgarishlar zaruriyati aniqlanadi, qo‘shimcha moliyalashtirishga
bo‘lgan zaruriyat belgilanadi.
Moliyaviy rejaning asosiy bo‘limlari quyidagilardan iborat:
1. Foyda va zararlar hisoboti.
2. Mablag’lar bo‘yicha reja.
3.Aktiv va passivlar prognoz balansi.
3.1. Prognoz balansiga ilova:
- asosiy kapitalning rasshifrovka (asosiy fondlar);
-amortizatsiyanormasi;
-banklarbo‘yichaqarzlar (investorlarbo‘yicha);
- qarzlar bo‘yicha hisobot;
4. Korxonaning moliyaviy faoliyat (holati) ko‘rsatkichlari.
Moliyaviy rejani ishlab chiqish uchun ishlab chiqarishni yo‘lga solish bilan
bog‘liq xarajalarni sanab o‘tish zarur. Birinchi 3-oy uchun ekspluatatsiya
xarajatlari ham kiradi. Ushbu xarajatlar tarkibi va qiymati quyidagicha:
1. Jihozlar, mashinalar harakatlanuvchi mulk.
2. Jihozni o‘rnatish qiymati.
3. Maydon va ishlab chiqarish binolarini rekonstruksiya qilish.
4.Xom-ashyovamateriallarningboshlang‘ichzaxiralari.
5.Litsenziyauchunto‘lovlar.
6. Turli xil garovlar va to‘lovlar.
7. Registratsiya va prezentatsiya.
8. Tasodifiy xarajatlar uchun mablag’lar.
264
Bir vaqtli xarajatlar jami:
1.
Barcha ish xaqi va mukofotlar.
2.
Ijara.
3.
Reklama
4.
Transport xarajatlari.
5.
Ishlatish xarajatlari.
6.
Barcha turdagi sug‘urta.
7.
Soliqlar.
8.
Qarz va kreditlar bo‘yicha foiz to‘lovlari.
9.
Ta’mirlash va profilaktika xarajatlari.
10.
Xodimlarni tayyorlash xarajatlari.
11.
Tasodifiy xarajatlar.
Umumiy joriy xarajatlar:
Jami ishlab chiqarishni tayyorlash xarajatlari.
Foyda va zarar bo‘yicha standart hisobotni korxonaning moliyaviy jihatdan
tashkillash imkoniyatini ko‘rsatadi. Hisobotni birinchi 3-yil uchun tayyorlash
lozim.
Foyda va zararlar bo‘yicha standart hisobot quyidagilardan iborat bo‘ladi:
1. Sotilgan mahsulot qiymati.
2. Umumiy xarajatlar.
3. Ishlab chiqarish xarajatlari.
4. Sof daromad yoki zararlar (qator 3 – qator 4).
Kassa mablag’lari bo‘yicha reja (kassa rejasi) birinchi yil uchun mablag’lar
harakati prognoz oylar bo‘yicha, ikkinchi yil uchun kvartallar bo‘yicha tuzilib,
kutilayotgan kirim va chiqimlar vaqti hamda miqdori aniq ajratib ko‘rsatiladi.
So‘ngra qo‘shimcha moliyalashtirishga bo‘lgan ehtiyoj va muddati, aylanma
kapital talabning maksimal miqdori ko‘rsatiladi. Keyingi bosqichda qo‘shimcha
moliyalashtirish yo‘llari (hissadorlik moliyalashtirish, bank qarzlari), qarz
mablag’lari to‘lash sharti va usullarini ko‘rsatish lozim (14.1 – jadval).
265
Shuningdek, kreditorlarga to‘lovlar shartlari, ish haqi va mukofotlarining
rejalashtirilgan o‘sishi, boshqa xarajatlarining ko‘zda tutilayotgan o‘sishi ham
ko‘rsatilishi lozim.
Dostları ilə paylaş: |