Issiqlik elektr stansiyalarda

1 1-jadva

Ko'rsatkichlari	SHBT,, 380/550	SHBT2, 380/550
Silindr qismi diametri	3800 mm	3800 mm
Barabanning diametri	3180 mm	3180 mm
Barabanning uzunligi	5500 mm	5500 mm
Barabanning haimi	43,7 m3	43,7 m3
Minutiga aylanish soni	14,7 ay/min	18,5 ay/min
Elektrodvigateining quvvati	2*520 KVt	2*630 KVt
Umumiy og ‘irlig‘i (shart bilan)	70 t	70 t
Unumdorligi	25 t/s	32 t/s

109
Issiqlik elektr stansiyalarda yoqiladigan yoqilg'i sarfi uning yonish issiqligiga tarkibidagi mineral aralashmalar miqdoriga, kullik va namlik darajasiga bog'liq. IESlarda yoqiladigan yoqilg'ilaming bu ko'rsatkichlari qancha past bo'lsa ulanii yoqishga tayyorlash jarayonlarida shuncha ko'p iqtisodiy xarajatlar oshadi.

Quyidagi jadvalda IESning umumiy quvvati hamda yoqilg'ilaming yonish issiqligi bo'yicha 1 soat davomida yoqiladigan miqdordi keltirilgan.
Har xil quvvatli IES larda 1 soat davomida yoqiladigan yoqilg'i sarfi.
12-jadva

Umumiy			Q kkal/ kg
quwatli, MVt	6000	5000	4000	3000
800	310	375	470	625
1200	420	505	630	840
2400	770	925	1155	1540
3000	972	1163	1455	1945

Keltirilgan ma'lumotlardan ko'rinadiki, IES larda yoqilayotgan qattiq yoqilg'ining sarfi uning yonish issiqligiga bog'liq bo'lib, yoqilg'ining yonish issiqligi qancha past bo'lsa, uning sarfi shuncha ko'p bo'ladi.
Buning natijasida IESlarda yoqilg'ilami quritish, maydalash jarayonlarida sarflanadigan iqtisodiy xarajatlar ham ko'payadi.


V bobga doir sinov savollari
1-Qattiq yoqilg'ini yoqishda o'txona turlari.
2 .Bug' qozonlariga gazsimon yoqilg'ilami uzatish va yoqish jarayoni.

3. 
   IESlarda suyuq yoqilg'ilar xo'jaligi va ulami saqlash.
   
4. 
   Suyuq yoqilg'ilami yoqish mexanik va forsunkalaming turlari.
   
5. 
   IES laming qattiq yoqilg'i xo'jaligi.
   
6. 
   . Qattiq yoqilg'ilami qurtish va mydalash qurilmalari va ulaming ishlatilishi.
   

n o

6. 
   BOB. TABIIY SUVLARNING TURLARI, KIM YOVIY TARKIBI VA SIFAT KO‘RSATKICHLARI
   

1. 
   Tabiiy suvlarning turlari
   

Tabiatda suvlar hosil bo‘lisbi va to‘planish jarayonlariga qarab, shartli ravshda uch turga. ya’ni yer osti, atmosfera va yer usti suvlariga bo‘linadi. Bunday suvlar fizik hamda kimyoviy xususiyatlari bilan bir-biridan farq qiladi.

Yer osti suvlari. Rangsiz, tiniq, chuchuk yoki sho‘r bo‘lib, tarkibida asosan suvda yaxshi eriydigan H2 S, J2 kabi kimyoviy moddalar va Mg2+, Na+, К , Ca2+, Fe2 kationlari hamda СГ, SO /, N 0 3', HC 03‘ anionlari ko‘p uchraydi.
Bunday suvlarning kimyoviy tarkibi yer osti luproq qatlamlari tarkibiga bog‘liq bo‘lib, yer osti tuproq qatlamlari tark;bida tuz miqdori qancha ko‘p bo‘lsa, hosil bo‘layotgan suvlar tarkibida ham tuz miqdoi shuncha ko'p bo‘ladi.
Yer osti suvlarining umumiy tuz miqdari har litrida 50-100 mg. atrofida bo'lib, tarkibida 0 2, SO2, NO? kabi gazlar ham qisman uchraydi. Suv texnikasi sohasida yer osti suvlari ishlatish uchun yer yuzasiga artezian quduqlar orqali chiqariladi. Artezin suvlarini energetika sohasida faqat kam quwatli IEMlarida, hamda ishlab chiqarish korxonalarini va issiqlik ta’minoti tizimlarini bug‘ bilan ta’minlaydigan issiqlik tarmoqlarida ishlatish mumkm. Bunday yo‘l bilan chiqariladigan suvlar unchalik ko‘p miqdorda bo‘lmaganligi uchun ular yuqori quwatli IESlarini suv bilan ta’minlashga yetarli bo‘lmaydi.
Atmosfera suvlari. Bu suvlar yyer yuzasida asosan yomg‘ir, qor va sel kabi yog‘inlar yog‘ishi natijasida to‘planadi. Ulaming tarkibi yer osti va yer usti suvlari tarkibiga qaraganda birmuncha toza bo‘lib, bunday suvlar tarkibida mineral tuzlaming miqdori litrida 50-60 mg. atrofida bo'ladi. Tabiiy atmosfera suvlari IESlarni suv bilan ta’minlash uchun yetarli boMmasligi sababli atmosfera suvlari IES larda umuman ishlatilmaydi.
Yer usti suvlari. Bunday suvlarga anhor. daryo, tabiiy ko‘l, dengiz va okean suvlari kiradi. Bu suvlar yer osti hamda atmosfera suvlariga qaraganda kimyoviy tarkibi murakkabligi hamda
111
tarkibida har xil kimyoviy va mexanik moddalar ko‘pligi bilan farq qiladi. Yer usti suvlari tarkibida doiino engan organik, anorganik moddalar, gazlar har xil mexanik aralashgan mayda zarrachalar uchraydi. Bunday suvlar tabiatda tog1 bag'rilarda to‘plangan qor va muz qatlamlarining eritish natijasida hosil bo‘lib. tarkibi yer usti qatlamlari tarkibiga va bu qatlamlar tarkibidagi moddalaming suvda qay darajada erishiga bog‘liq. Tog‘ yon bog‘laridan oqib tushayotgan suvlar to‘planish jarayonida yer usti qatlamlarida uchraydigan ohaktosh (CaO), marmar (СаСОз), dolomit (СаСОз, M gC 03), osh tuzi (NaCl), gips (CaS04), tosh tuzi (MgS04), temir, oitingugurt, silikat birikmalari va boshqa tog‘ jinslari bilan to'qnashishi natijasida bu birikmalar tabiiy suvlami Ca2+, Mg2+, Na+, К , Fe;+, Fe3 kabi kationlar hamda C l+, S 0 42', HC 03', C 0 32', H S 0 3' kabi anionlar bilan boyitadi.
IES laridan, zavod-fabrika, neftni qayta ishlash, qunlish, qora metallurgiya va shu kabi ishlab chiqarish korxonalaridan chiqayotgan chiqindi suvlaming daryo va anhor suvlariga qo‘shilishi suv tarkiblarini yanada ifloslantiradi. Chunki bunday chiqindi suvlar tarkibida har xil anorgatik kislotalar, ishqorlar, tuzlar bilan birgalikda mis (Cu), qo‘rg'oshin (Pb), temir (Fe), alyuminiy (Al), rux (Zn) kabi elimentlaming har xil birikmalari ham uchraydi.
Shuni ta’kidlash lozimki, oqar suvlaming kimyoviy tarkibi doiiniy ravishda o‘zgarib turadi. Bunday o‘zgaruvchanlik oqayotgan suvlaming doimiy to'qnaShuvdagi er ustki qatlami tarkibiga, daryo va anhorlaming uzunligiga, ularga qo'shilayotgan chiqindi suvlar tarkibiga va yil faslining o‘zgarishi kabi sabablarga bog'liq bo'ladi.
0 ‘zbekiston daryo va anhor suvlarining fizik-kimyoviy tarkibi har xil bo‘lishi bilan birgalikda birmuncha loyqadir. Loyqaning ko‘payishiga sabab, suvning tez oqishidan tog‘ va soylardan tushayotgan jismlaming suvga qo‘shilishi bo'lsa, kamayishiga, daryo va anhor o‘zanining kengayishi va ekinlami sug’orish uchun suvning olinishi natijasida oqim tezligi sustlashuvi sababdir.

112
Daryo va anhorlaming uzunligi bo‘yicha loyqa miqdoming o‘zgarishi ko‘p omillarga bogMiq, masalan: Amudaryo suvida loyqa miqdori oqimiga qarab kamayib boradi. Sirdaryo suvida esa Norin shahri atrofida loyqalik karnroq bo‘lib, Qoradaryoning qo‘shilishi bilan binnuncha oshadi va qo'yi oqimga qarab kamaya boradi. Ko'pgina tadqiqotchilaming tekshirishlari shuni ko‘rsatadiki, suvning loyqaligi daryo uzam tik kesimi bo‘yicha bir xil tarqalmagan boMadi. Daryo o‘zani tik kisimi o'rtacha loyqaligidan farq qiladigan daryo oqimi qirg‘oq oldi. yuzi va tubiga yaqin oqimlar hisoblanadi. V.N.Gancherov maMumotlariga ko'ra daryoning loyqaligi daryo chuqurligi bo‘yicha olinganda, yuzi, o ‘rtasi va tubidagi oqimlarda loyqalik quyidagi nisbatga yaqin bo Mar ekan: 0,34: 1,0: 1,66.

Ko'rinib turibdiki, daryo yuzi oqimidagi loyqalik uning tubi oqimidagi loyqaligidan besh marta kam ekan. IESlari ehtiyoji uchun foydalaniladigan suv daryo tubi oqimiga olinsa, suvning tindirgich uskunalarida tinish vaqti birmuncha kamayadi.
Dengiz va okean suvlarining kimyoviy tarkibidagi kationlar va anionlar o'zaro nisbiy miqdori bir-binga yaqin boMib, ular tarkibida umumiy tuz miqdori suvining har litriga 30-35 grammgacha boMadi. Boltiq, Kaspiy, Qora dengiz suvlarida har litrida bu miqdor 15-16 gramm atrofida. Dengiz suvlarida ayniqsa NaCl tuzi ko‘p miqdorda boMib, umumiy qattiqligi litrida 200-225 mg-ekv., karbanatli qattiqligi 15-20 mg-ekv., atrofida boMadi. Bunday tarkibli suvlami yumshatish va tuzsizlantirish suv tozalash sohasida nihoyatda katta iqtisodiy mablag' talab qiladi. Shu sababli dengiz va okean suvlari IES larida bug1 olish uchun xomashyo sifatida ishlatilmaydi.

2.