Issiqlik elektr stansiyalarda

Suvni parallel ishlatiladigan N va Na-kationitli filtrlarda yumshatish

Bunday qurilmalarda tozalanish uchun filtrlarga yuborilayotgan suv (1) ikki qismga bo‘linib, parallel ishlaydigan N va Na
191

kationitli filtrlardan baravarmiqdorlarda (2,3) o‘tkaziladi. Bu filtrlardan o‘tkazilayotgan suv neytralizator bakida (4) aralashishi natijasida N-kationitli suv tarkibida hosil bo'lgan HC1, H2S 0 4 kislotalari, Na-kationitli suv tarkibidagi NaHCOj birikmasi bilan neytrallanadi.
HCl+NaHC 03+NaCl+H2C 0 3
H2S 0 4+ 2NaHC 03=Na2S 0 4+2H2C 0 3
Neytrallanish jarayonida hosil bo'lgan H2C 0 3 kislotasi beqaror birikma bo'lganligi uchun bu birikma N20 v a S 0 2 gaziga parchalanishi natijasida suv dkarbanizatorga berilib 5) S 0 2 gazidan tozalanadi.

37-rasm. Parallel ishlatiladigan N va Na-kationitli qurilmaning negizona chizmasi

Neytralizator bakidan dekarbonizatorga yuborilayotgan suv tarkibidagi S 0 2 gazi, dekarbonizatorda aeratsiya orqali havoga chiqarib yuborilgandan so'ng tozalangan suv so'rg'ich yordamida yuqori darajada yumshatish uchun Na2 filtrga yuboriladi.
Suv tozalash qurilmalarida ishlatiladigan bunday filtrlarda filtr materiali sifatida asosan sulfoko'mir ishlatiladi. Har ikki qurilmada ham N kationitli filtrlarni regeneratsiya qilish uchun N- kationitli suv qattiqligi va kislotaliligi belgilab qo'yilgan me’yorga etganda to'xtatiladi. Bu filtrlarni regeneratsiya qilishda kationitni yayratish operatsiyasi oddiy N-kationitli filtrlardagi kabi amalga oshiriladi. Regeneratsiya qilish uchun H2S 0 4-kislotaningl-l,5 % li eritmasi ishlatiladi. Eritma filtming yuqori qismidan yuboriladi.

1«2
Kationitning to‘la regeneratsiyalanish darajasi eritmaning filtrdan o‘tish tezligiga kislota konsentratsiyasiga, solishtirma sarfiga va kationitning ximiyaviy xususiyatlariga bogMiqdir. Bunday filtrlarda kaf.onit qatlami qalinligi 1,5-2 m boMadi.

Regeneratsiya jarayonida kationit smolalari jipslashib qolmasligi uchun regeneratsiyalashda sarflanadigan kislota eritmasi filtrdan soatiga 9 -10 m tezlikda to‘xtovsiz o‘tkaziladi va eritma o‘tib boMishi bilan kationit darhol yuviladi.
Ketma-ket o‘matilgan N-Na filtrlarda N-kationitli filtr regeneratsiyasiga ishlatiladigan kaislotaning solisntirma sarfi nazariy hisoblangan miqdoridan 12-15 foizga ortiqcha boMsa kifoya.
Chunki bunday qurilmalarda kislota ortiqcha miqdorda
sarflanib N kationitning ishchi ion almashtirish hajmim dastlabki holatga toMa qaytarish talab qilinmaydi.
Bunday filtrlarda kationitda yutilgan 1 g-ekv. miqdordagi
kationlami kationitdan chiqarish uchun sarflanadigan kislotaning nazariy hisoblangan miqdori 49g.ga teng. Amalda esa kislota sarfi 55-56 g. atrofida boMadi. Bunday rejimda regeneratsiyalangan N- kationitli filtrlar suv qattiqligini toMa darajada kamaytira olmaydi. Ammo bu hoi N-filtr uchun unchalik muhim emas, chunki qurilmadagi Nai va Na2-kationitli filtrlar suv qattiqligini har qanday belgilangan darajada kamaytirish qobiliyatiga egadir.
N-kationitli filtr parallel ishlaydigan Iqtisodiy hisoblash natijalan ko‘rsatishicha, suvni parallel N-
Na-kationitlashda tozalanayotgan suv tarkibida S 0 4z", CT, NO3 anionlarining umumiy konsentratsiyasi litriga 2 mg-ekv. boMsa, N- kationitli filtming regeneratsiyasiga ishlatiladigan N2S0 4 ning solishtirma sarfi 100 g.ekv.dan ко p boMadi. Shu sababli parallel ishlaydigan N-Na-kationitli qurilmalarda N-filtmi regeneratsiya
193
qilishda kislota ko'proq sarflanadi har ikki qurilmalarda N- filtrlami regeneratsiya qilish jarayonida sarflanadigan kislota miqdori tejalishida, ketma-ket ishlaydigan N-Na kationitli qurilmalar parallel ishlaydigan N-Na-kationitli qurilmalarga qaraganda afzalroq bo'ladi.
Tarkibida aniqlanishicha SO ', Cl , NO, anionlar konsentratsiyasi litrida 2 mg-ekv.dan katta bo'lgan suvlar ketma- ket ishlatiladigan N-Na kationitli qurilmalarda yumshatilishi
jarayonida N-kationitli filtmi regeneratsiya qilishda kislota iqtisod
qilinsada, ammo bu qurilmalardagi Na-kationitli filtr regeneratsiyasiga ishlatiladigan NaCl tuzining solishtirma sarfi, parallel ishlatiladigan qurilmsdagi Na-kationitli filtr regeneratsiyasiga sarflanadigan miqdoridan ko'proq bo'ladi.
Har ikki xil qurilmalarda ham N-kationitli filtrlarni regeneratsiyalashda filtrga berilayotgan kislota konsentratsiyasini maxsus o'lchov asboblari yordamida yoki filtrdan chiqayotgan namunani titrlash yo'li bilan tarkibini aniqlash orqali regeneratsiya eritmasi sarfini kamaytirish, ularni yuvish jarayonida filtrdan chiqayotgan suv qattiqligi va kislotaligi kamayishini aniqlash yordamida kationitning to'la yuvilishini nazorat qilish va suv loyqaligi bo'yicha yayratish jarayonini sifatli bajarish tadbirlari, N-filtrlaming samaradorligini oshiradi va ularga sarflanadigan kislota miqdorini kamaytiradi.

10.3. Vodorod kationitli filtrlarning kislota xo'jaligi

IESlar va lEMlariga o'tkir 98% sulfat kislotasi temir yo'l orqali 50-60 tonnali sistemalarda keltiriladi. Shu sababli suv tozalash qurilmasidagi kislota saqlanadigan idishning hajmi nwna Shu sistemanikidan kichik bo'lmasligi kerak. 8 .6 -rasmda kislota xo'jaligi sxemasi keltirilgan. bunda o'ikir sulfat kislotasi sistemadan ( 1) sifon (2 ) yordamida stansiya sistemasiga (3 ) vakuum so'rg'ich orqali quyiladi, vakuumni esa maxsus o'rnatilgan vakuum so'rg'ichlar hosil qiladi. Bu sistemadan kislota yana vakuum bosim orqali kislota sarfini o'lchaydigan ( 5 ) o'lchov bakiga yuboriladi. Bu bakdan kislata ejektr

2. 
   orqali tortib olinib, Shu ejektor yordamida 1-1,5% gacha suyultirilib so'ng regeneratsiya qilinadigan filtrlarga yuboriladi
   

194