Исследование в XXI веке декабрь, 2022 г 728 dastlabki va keyingi merkantilizm davrlari orasidagi munosabat



Yüklə 0,73 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/3
tarix24.09.2023
ölçüsü0,73 Mb.
#147599
növüИсследование
1   2   3
Aminova Muyassar


часть
1
 
«
Новости
образования

исследование
в 
XXI 
веке
»
декабрь
, 2022 
г 
729 
Agar dastlabki merkantilistlar pulning jamg’arish funksiyasini asosiy deb bilgan 
bo’lsalar, keyingi rivojlangan merkantilistlar uning muomala funksiyasini asosiy, deb 
hisobladilar.
Asosiy merkantilistlarning nazariyasiga ko’ra qimmatbaho boyliklarni, ya’ni pul 
qiymatiga ega bo’lgan oltin yoki kumushlarni mamlakatdan chiqarib bo’lmaydi, chunki 
mamlakat xazinasida boylik qancha ko’p bo’lsa mamlakat shuncha boyroq bo’ladi. Ularning 
asosiy xatosi ham shu yerda yaqqol ko’rinadi, ular eksport va import hajmini anchagina 
qisqartirib qo’ygan. Dastlabki merkantilistlar Yevropaga, ayniqsa, Ispaniyaga yangi 
Dunyodan oqib kelgan yirik miqdordagi qimmatbaho metallar mohiyatiga e‘tibor qaratgan. 
Biroq keyingi merkantilistlar bu qarashlarni inobatga olishmadi va iqtisodiyotda pulning 
o’rni haqida tahliliy g’oyalarini rivojlantira olishdi. Keyingi merkantilizm davri avvalgisiga 
qaraganda ancha mukammal bo’lganligi sababli ko’plab manbalarda rivojlangan 
merkantilizm nomi ostida ham keladi. Rivojlangan merkantilizm davrining merkantilistlari 
pulning asosiy vazifasidan foydalanishga e’tibor qilishadi. Ular pulning muomala 
funksiyasidan foydalanishni taklif qiladilar. 
Lekin ikki davr merkantilistlarining faqat farqli jihatlari emas, balki o’xshash jihatlari 
ham mavjud. Masalan ikkala davrda ham mamlakat xazinasini to’ldirishga harakat qilingan. 
Dastlabki davr merkantilistlari mamlakat xazinasidan hech qanday oltin va kumushni 
olmagan holda xazinani boyitmoqchi bo’ladi. Keyingi merkantlistlar esa pulni muomala 
xususiyatida foydalanish tarafdori ekanligini ayon qiladi. Shu o’rinda savol paydo bo’ladi, 
qaysi bir davr mukammalroq nazariyalarga asoslangan ? 
Dastlabki merkantilistlar tashqi savdoda ijobiy savdoga erishish uchun quyidagilar 
maqsadga muvofiq hisobladilar: 
eksport qilinadigan tovarlarga maksimum yuqori baho o’rnatishni; 
tovarlar importini har tomonlama cheklashni; 
mamlakatdan oltin va kumushning oqib chiqib ketishiga yo’l qo’ymaslikni
Keyingi merkantilistlar esa dastlabki merkantilistlarni pul chiqarishni man etgani va 
importni haddan tashqari cheklaganini tanqid qilishdi. Ularning fikricha, hukumatning 
tashqi iqtisodiy siyosatdagi asosiy vazifasi – mamlakatda imkoni boricha ko’proq pul 
mablag’larini jamg’arish emas, balki aktiv savdo balansiga erishishdir, ya’ni eksportning 
importga nisbatan ko’proq bo’lishidir. Eksport va import o’rtasidagi farq (ijobiy savdo) – 
mamlakat boyligining o’sishidir. Demak, real boylik bu- ”o’lik pullar” yig’indisi emas, balki 
yangi pullarni , ya’ni pul kapitalini vujudga keltiruvchi pullardir.
Merkantilistlar fikriga ko‘ra, savdoning muqobil balansiga erishish uchun davlat 
eksportni rag‘batlantirib importni ta’riflar, kvotalar, subsidiya va soliqlar orqali ishga solishi 
kerak. Mahsulot ichki iqtisodiyotda hukumat aralashuvi orqali rag‘batlantirilishi va xorijiy 
savdo orqali boshqarilishi lozim.
Umuman olib qaraganda, rivojlangan merkantilizm dastlabki merkantilizmga nisbatan 
yaxshiroq, aniqroq va mukammalroqdir. Rivojlangan merkantilizmning eng buyuk 
namoyondasi Tomas Mann edi.


Международный
научный
журнал

5 (100), 
Yüklə 0,73 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin