Исследование в XXI веке январь, 02 г 1174 bolalarni maktabga tayyorlashning yozishga o’rgatish bosqichida
Yüklə 87,16 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
часть 1 « Новостиобразования : исследование в XXI веке » январь , 202 3 г 1178 o`rgatishda fonematik 2 eshitish qobiliyatlarini o`stirishga, ya’ni tovushni aniq talaffuz qilishga, boshqa tovushlardan farqlashga o`rgatish, bo`g`in yoki so`zdan o`sha tovushni ajrata olish ko`nikmasini o`stirish muhim sanaladi. Doskada yozib ko'rsatilayotgan har bir harf barcha bolalarga aniq ko'rinib turishi shart, uni bola ko’raolmasa , qaytadan takrorlab ko'rsatish lozim. Ayniqsa, yangi harf yoki ularning bog'lanishini ko'rsatish, vaqtida qayta-qayta takrorlash juda muhimdir.Fonematik eshitish imloviy malakani hosil qilishning muhim shartidir. Shu bois savodxonlikka o`rgatish davrida tarbiyalanuvchilar eshitish idrokini o`stirish uchun ham maxsus xilma-xil mashqlar, ta’limiy o`yinlar, qiziqarli topshiriqlarni qo`llash maqsadga muvofiqdir. Yozuv jarayonida bolalar ruchka (qalam)ni to`g`ri ushlashni, daftarni to`g`ri qo`yishni, harfni yozishda daftar chiziqlari, ular bo`ylab qo`lni harakatlantirishni esda saqlashi, harfni mo`ljallangan katakga bosma harfda yozishi lozim. Bu jarayon bolalarni aqlan va jismonan charchatadi, ayniqsa, ularning barmoq va yelka muskullari toliqadi. Shuning uchun ham mashg`ulotda jismoniy daqiqalar o`tkazilishi ahamiyatlidir.Jismoniy daqiqalar she’r orqali amalga oshirilsa yanada maroqli aks etadi. Bir ikki uch birdam charchab qolmasin qo’lcham, o’ng barmoqlar dam olsin chaplari o’ynay qolsin. Yozish jarayonida bola ruchka(qalam)ni qog`oz ustida asta sekinlik bilan, ishonchsizlik bilan qimirlatadi, bir harfni yozib to`xtaydi va namuna bilan solishtiradi, ba’zan chiziqdan chiqib ketadi, noto`g`rilarini bo`yab, to`g`rirlab tarbiyachiga har daqiqada murojaat qiladi.Bolaning qo`li va boshi yozishda birgalikda harakat qiladi. Yozuv jarayoni tarbiyalanuvchilarning ongli ravishda harakat qilishlarini ham talab etadi. Shu sababli tarbiyachi guruhdagi har bir bolaning yozuv jarayoniga va uningxatti-harakatlariga sabr- qanoat bilan katta e’tibor qaratishi juda muhim hisoblanadi. Tarbiyachi tomonidan savodga tayyorlash mashg’ulotlari davomida har bir harf yoki harflarning bog'lanishi, og'zaki yoki doskada tushuntirish orqali, qo'lni qayerga qo'yish kerakligi, qayerda qo'l harakatining burilishi va qayerda bu harakat uzilishi talab etilishi, harflarning baland-pastligi qay darajadaligi kabilar ko'rsatmalar orqali tushuntiriladi . Yozishga o’rgatish bir qancha mashqlarni bajarish bilan shakllantirilib boriladi.Xususan: naqshni davom,ettir,namunaga qarab chiz, tasvirni yakunla, nuqtalarni birlashtir va boshqa h.k.Ushbu mashqlar tartibli yozuv va bolani bosma harflarni yizishga o’rgatadi.Harflarni noodatiy tarzda qum, to’kilgan don dun,terlagan oyna, asvalt ustida bo’r yoki barmoq bo’yoqlari bilan qog’ozda yozishga, harflarni ko’pik, plastilindan va poliz ekinlarining urug’laridan hosil qilishni o’rgatish mumkin. 2 Tekshiruv davomida nutq terapevti bolani rasmni diqqat bilan o'rganib chiqishga va har bir rasmning orqasida joylashgan unga mos keladigan vazifani bajarishga taklif qiladi. Ijro natijalari imtihon bayonnomasida yoki bolaning nutq kartasida qayd etiladi. |