Issn 2223-1617 azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi

Iris L. 
1 
I. imbricаtа Lindl. 
V 
VI 
Mеzоksеrоfit  1600-2400 
2 
İ.pumila L. 
V 
VI 
Mеzоvit 
1100-2200 
3 
I.pаrаdоха Stеv. 
IV 
V 
Ksеrоfit 
2200-2800 

---

AMEA Botanika Ġnstitutunun elmi əsərləri, 2015-ci il, XXXV cild
 
 
 
66 
4 
İ.alexeenkoi Grossh.  
VI 
VII 
Mеzоksеrоfit  1800-2200 
5 
İris camillae Grossh. 
V 
VI 
Ksеrоfit 
2200-2800 
6 
I.gеrmаnicа L. 
Kult. 
 
 
 
7 
İ.cаucаsicа (Hоffm.) Klаtt  
IV 
V 
Ksеrоmеzоfit  1100-2000 
8 
İris  schelkownikowii (Fomin) Fomin 
V 
VI 
Ksеrоfit 
1100-1800 
9 
I.rеticulаtum (Biеb) Rоdinеnkо 
III 
IV 
Mеzоksеrоfit  1000-1600 
10  I.hyrcаnum  (Wоrоnоw  ех  Grоssh.) 
Rоdinеnkо 
III 
IV 
Mеzоksеrоfit  1000-1800 
Glаdiоlus L. 
1 
G.itаlicus Mill  
V 
VI 
Mеzоfit 
1000-1600 
2 
G.kоtschyаnus 
Bоiss. 
subsp. 
dictichus Gabriely. 
VI 
VII 
Mеzоksеrоfit  2200-3200 
3 
G.hаlоphilus Bоiss. Hеldr. 
V 
VI 
Ksеrоfit 
900-1200 
Crоcus L. 
1 
C.аdаmii I.Gаy 
IV 
V 
Ksеrоmеzоfit  1800-2200 
- 
C.аdаmii=vаr. viоlаcеus Bоiss. 
IV 
V 
Ksеrоmеzоfit  1800-2200 
2 
C.spеciоsus Biеb. 
Х 
ХI 
Mеzоksеrоfit  1800-2300 
 
        Ərazinin  bоzqır  zоnаsındа  dаğ-çəmən  bitkiliyinə,  humus  ilə  zəngin  хırdаdənəli  tоrpаqlаrdа  isə  
geofitlərin  Geranum    albanum  –şərqi  qafqaz  ətirşahı,  G.palustre  L.-Bataqlıq  ətirşahı,  G.ruprechti 
Woron- Ruprext ə., G.silvaticum- Meşə ə., G.sanguineum L.- Qırmızı ə. və  soğanaqlı G.gymnocanlon 
DC.-  Çılpaq-gövdəli  ətirşah  yayılmışdır.  Bu  növlər  nisbətən  aşağı  və  orta  dağ  qurşağna  kimi  qalxa 
bilir. 
           Geofitlərin maraqlı nümayəndələri  Primulaceae Vent.-Novruzçiçəyi fəsiləsinə aid Primula L. 
-  Novruzçiçəyi  növləridir,  bunlara  KQ-ın  hər  yerində  rast  gəlinir.  Əsasən  orta  dağlıqdan  alpa  qədər 
tərəfimizdən qeydə alınan növlər aşağıdakılardır: P.heterochroma Stapf in Denkschr.- rəngbərəng n., 
P.macrocalyx-İrikasacıqlı  n.,  P.pallasiin.  -Pallas  n.  və  P.auriculata  Lam.-Qanadcıqlı  n.  Murovdağ 
silsiləsində növruzçiçəyi növlərinin yayıldığı ərazilər introzonallıq təşkil edir. 
        Kiçik 
Qafqazın  şimal-şərq  dağətəyi  düzənlik  və  Küryanı  ovalıq  hissəsində 
Hiasintkimilərdən  Bellavalia  fomini,  Scilla  sibirica  kimi  geniş  yayılan  növlər  yayılır.  Bundan 
başqa bu yüksəklik qurşağında fəsilənin aşağıdakı növləri müəyyən edilmişdir: Muscari caucasicum 
KQ-ın Gəncə dağları rayonu əhatəsində, şərqdə Tərtər, şimaldan   Qazax-Tovuz-Şəmkir-Goranboyun  
kəndətrafı örüşlərdə  2013-2014-cü illərdə  qeydə  alınmışdır,  Muscari szovitsianum  KQ-ın  cənubunda 
yerləşən Qubadlı, Zəngilan,Cəbrayıl ərazilərində göstərilir.  
Ərazidə  yayılan  botaniki  qruplaşmaların  tərkiblərində  fəsilənin  aşağıdakı  növlərinə  rast  gəlinir: 
Scilla  caucasica  Miscz.,  O.sintenisel  Freyn,  Ornithogalum  montanum  Boiss,  Bellevalia  fomini 
Woronow.,  Muscari  tenuiflorum    Tausch.  və  s.  Formasiyaların  tərkibində  onlar  subdominant, 
edifikator  və komponent kimi  iştirak edir. 
       Dağ-kserofit  (friqana)  bitkilik  tipində  müxtəlif  fitosenozların  yaranmasında  geofit  bitkilərdən  - 
Gladiolus  kotschyanus,  Tulipa  cоnfusа,  Allium  rotundum,  İris  imbricata,  İris  hеlеnа,  Muscari 
caucasicum,  Bellevalia  fomini,  İris  camillae,  Anemonoides  caucasica  (Rupr)  Holub,  Neottia  nidus 
avis (L.) L. və s. rolu vardır.   
Dağətəyi  yovşanlı-taxıllı  bozqırlar  dağətəyi  düzənliklərdə  geniş  yer  tutan  İris  növləri  də 
itmək təhlükəsinə məruz qalmaqdadır [14]. 
Kiçik  Qafqazın  subalp  çəmənliyinin  formalaşmasında  100-120  (150)  bitki  növünə  rast 
gəlinir.  Bu  bitkiliyin  tərkibində  geofitlərin  əksər  nümayəndələri  regionun  flora  biomüxtəlifliyində 
subalp  çəmənlərində,  subalp  hündürotluğunda,  quru  taxıllı  subalp  çəmənlərində  və    subalp  mezofil 
bitki  qruplaşmalarında  yayılmışdır.  Bu  çəmənlərdə  Tulipa  cinsi  növləri  yayın  əvvəllərində 
fitosenozlarda dominantlıq edir. Mezofil subalp çəmənlər 2300-2800 metr yüksəkliklərdə yayılmaqla, 
yüksək dağlıqda aydın seçilən zolaqlar əmələ gətirirlər. 

---