İXTİsasa giRİŞ
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
V. Qərarı necə qəbul etməli
təsadüf etmək olur ki, verdiyi sözü yerinə yetirmir, yaxud xatirindən çıxarır. Bu hal tələbəyə çox mənfi təsir göstərir və onun gələcək fəaliyyətində düzgün tərbiyə olmamasına səbəb ola bilər. Xinçin belə hesab edirdi ki, müəllim hər şeydən əvvəl özünə çox tələbkar olmalıdır. Onun dərsə hazırlıqsız gəlməyə, tələbələrə yarımçıq bilik verməyə haqqı yoxdur. Tələbə bilməlidir ki, riyaziyyat üsulları nəzəriyyəsi və anlayışları alimlərin istəklərinin bəhrəsi olmayıb, həyatın, təcrübənin tələbatından yaranmış cəmiyyətin inkişafı üçün lazımdır. Tədris işinin təkmilləşdirilməsi və gələcək mütəxəssislərin tərbiyə işi ümumxalq əhəmiyyətli tədbirlərdəndir. Hər bir tələbədə biliklərə formal yanaşmamaq, öyrəndiyi bilikləri tətbiq etmək bacarığı aşılamaq zəruri bir işdir. Riyazi və başqa biliklərdə formalizm çox ağır xəstəlik olmasına baxmayaraq, təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, hələ də çox yayılmış xəstəliklərdəndir. Hər hansı bir fəndə başlanmış formalizm ağır bir yük kimi gələcək mütəxəssisin fəaliyyətində öz təsirini göstərir. Keçilən dərsi dərin və yaradıcı mənimsəmək, onun tətbiqi sahələrini özünə aydın etmək, bilik imkanlarını daim genişləndirməklə bu xəstəliklə fəal mübarizə etmək olar. Formalizmin aradan qaldırılması istedad və yaradıcılıq başlanğıcının əsas şərtidir. Bu sahədə riyaziyyatın imkanları daha genişdir. Tələbə yenilik axtarışında sərbəst dərk etmənin onun özü və cəmiyyət üçün çox qiymətli olduğunu nə qədər tez başa düşərsə, bir o qədər onun inkişafı düzgün gedir. Bunun üçün sistematik, gərgin əmək tələb olunur. Bu işdə tərbiyəçi müəllimin rolu böyük- dür. Təbiətşünas tədqiqatçı bir neçə obyektdə hər hansı bir xassə, yax- ud əlamət kəşf etdikdə tam elmi vicdanla həmin xassəni bütün bir növə, yaxud qrupa aid elan edə bilər. Bu induktiv nəticə üçün onu heç kim təqsirləndirməz. Ancaq riyaziyyatda belə ümumiləşdirmə bağışlanılmaz təhrifdir. Tam isbat olmadıqda belə bir qərar qəbul edilə bilməz. Hər bir qanunauyğun ümumiləşmənin diqqətlə tənqidi yoxlanması, uyğun riyazi üsulların tətbiqi mütəxəssisdə metodolo- ji yoxlama vərdişləri yaradır, onun həyat və elmi fəaliyyətində zəruri xarakterin möhkəm yer tutmasında böyük tərbiyəvi işdir. Həyati çətinliklərin meydana çıxdığı halda mübahisə edən tərəflər, adətən, məsələnin öz xeyrinə həll olunması üçün müxtəlif dərəcədə məharətlə daha əsaslı dəlillər axtarırlar. Mübahisə edənlər dövrdən, mühitdən və məzmundan asılı olaraq məsələnin həllində daha yüksək mövqeyə, qanuna, müqəddəs ki- taba, əxlaqi müddəalara, hüquq qanunlarına və s. müraciət edərək köməkçi axtarırlar. Belə xüsusiyyətlərə elmi mübahisələrdə də rast gəlmək olur. Bir 57 V. Qərarı necə qəbul etməli alimin aldığı tədqiqat nəticələri və müddəaları onun tərəfindən nə qədər böyük inamla müdafiə olunursa, əks mövqedə duran alim də bir o qədər qətiyyətlə həmin müddəaları əsaslı olaraq rədd etməyə cəhd göstərir. Mübahisə aparan tərəflərin hər ikisi öz mövqelərini daha da möhkəmləndirməyə səy göstərir və nəticədə bəzən şəxsi təhqirə keçirlər ki, bu da incikliyə gətirib çıxarır. Sözsüz təmkinli elmi mübahisə həqiqətin meydana çıxmasında çox qiymətli vasitədir və əgər səhv olan tərəf özündə mərdlik və sədaqət qüvvəsi taparsa onda mübahisə ədalətlə həll oluna bilər. Ancaq riyaziyyat elmi belə mübahisədən azaddır. Riyaziyy- atda heç bir fərziyyə, təklif yoxdur ki, onun dəqiqliyi mübahisə doğursun. Təklif, sübut olunmamış elm xəzinəsinə daxil edilmir. Əgər sübut edilmişsə, onda şübhə doğurmur. Riyaziyyatda belə bir mübahisəyə ancaq ağılsız, fırıldaqçı, kəmsavad yol verə bilər. Ancaq riyaziyyatın fəlsəfi məsələlərində, yaxud axtarışlarında olan mübahisə xeyirlidir. Buna görə də hər bir riyaziyyatçı hələ gənc yaşlarından bilir ki, riyaziyyat elmində seçdiyi həllin xeyrinə yersiz apardığı mübahisə cəhdləri müvəffəqiyyətsizliyə düçar olacaq və özünü bu ruhda tərbiyələndirir. Riyaziyyatçı-mütəxəssis bilir ki, məsələnin həllində düzgün, obyektiv, mənasız şübhə olmadan görülən əməliyyat işin xeyrinədir. Bu xüsusiyyət riyaziyyatı sevən öz praktik və elmi fəaliyyətində tətbiq edən mühəndisdən obyektivlik və düzgünlük yolunda öz şəxsi mənafeyini heç bir məcburiyyət olmadan fəda etməyə hazır olmaq, vətənpərvərlik xarakteri yaradır. |