İXTİsasa giRİŞ
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
XI. Ətraf mühitin və yer dərinliklərinin mühafizəsi problemi
qayğı ilə yanaşmaqda onların məsuliyyəti böyükdür. Lakin bu məsuliyyət, bəzən düzgün dərk olunmur, təbiətin çirklənməsi və korlanması həmin dövrdən başlayır. Kəşfiyyat kanalları, şurflar, geofiziki və başqa quyular öz vəzifəsini yerinə yetirdikdən sonra ləğv edilməmiş qalır ki, bu da canlı təbiətə böyük ziyan vurur. İndi geoloji işlər təsdiq olunmuş layihələr üzrə aparılır və geolo- ji materialın nəticələri ləğvetmə və bərpa işləri qurtarandan sonra qəbul edilir. Geoloqlar dağ-mədən müəssisələrini layihələndirən idarələri ətraf mühitin bərpa edilməsi üçün lazımi məlumatlarla vaxtında təmin etməlidirlər. Respublikamızda təbiətin və ətraf mühitin mühafizəsi işində dağ-mədən sənayesinin təsiri xüsusən böyükdür. Yeraltı sərvətlərdən istifadə edilməsi yer səthinə, su mənbələrinə və ətraf hava mühitinə müəyyən təsir edir. Yeraltı sərvətlərdən istifadə təbii gözəlliyə və canlı təbiətə dəyişdirici təsir göstərir. Dağ-mədən sənayesi və kənd təsərrüfatının bu ziddiyyətli məsələləri ictimai həyatımızın başqa sahələrinə də toxunur. Ona görə də yeraltı sərvətlərin istismarı ətraf mühitin mühafizəsi problemi ilə üzvi surətdə bağlıdır. Dağ-mədən işləri nəticəsində korlanmış təbiətin bərpa edilməsi və yaxşılaşdırılması xalq təsərrüfatı üçün böyük əhəmiyyətə malik olub, bizim həyati və mənəvi tələbatımızdan irəli gəlir. Təbiətin mineral sərvətlərindən sənaye miqyasında istifadə edilməsi təbiət üçün həm ziyanlı, həm də xeyirlidir. Sözsüz ki, dağ- mədən təsərrüfatı ətraf ərazini və ətraf mühiti dəyişdirir. Bəzi hal- larda isə ona dağıdıcı təsir göstərir. Digər tərəfdən təbii sərvətlərdən sənayedə istifadə edilməsi ölkənin iqtisadi imkanlarını artırır və canlı üzvi təbiəti geniş miqyasda mühafizə etməyə şərait yaradır. Dağ-mədən sənayesi inkişaf etdikcə odun yanacağının miner- al yanacaqla əvəz edilməsi meşələri qırılıb tükənməkdən qoruy- ur. Bir çox süni və sintetik maddələrin sintezi nəticəsində meşə məhsullarından bu məqsədlə istifadə olunmasına son qoyulmuşdur. Təbii qaz yataqlarının geniş miqyasda kəşfi və işlənilməsi gələcəkdə sənaye müəssisələrində daş kömür, mazut və başqa neft məhsullarının təbii qazla əvəz edilməsinə, bununla da iqtisa- di mənfəətdən əlavə, ətraf atmosfer mühitinin təmiz saxlanmasına şərait yaradacaqdır. Mineral gübrələrin geniş tətbiqi əkin sahələrini artırmadan məhsuldarlığı bir neçə dəfə yüksəltməyə imkan vermişdir. Bun- suz çoxlu meşə sahələri əkin tarlalarına çevrilməli olardı ki, bu da təbiətə ziyan vurardı. Hazırda qida məhsulu kimi neftdən zülal maddəsi alınması mikrobiologiyanın son nailiyyətləri ilə əlaqədardır ki, bu da kənd təsərrüfatının işini xeyli yüngülləşdirir. Deməli, faydalı qazıntılardan və maddi sərvətlərdən, geniş istifadə etməklə biz canlı təbiəti daha yaxşı mühafizə etmək imkanı 106 XI. Ətraf mühitin və yer dərinliklərinin mühafizəsi problemi əldə edirik. Texnoloji imkanların inkişafı mineral xammal ehtiyatının artırılmasında kəşfiyyatçı geoloqların rolunu heç də azaltmır. Ge- oloji kəşfiyyatın aşkara çıxardığı çoxlu xammal yataqlarının ehtiyat və imkanlarının düzgün təyin edilməsi onların coğrafi cəhətdən lazımi istiqamətdə yerləşməsini və səmərəli işlənməsini təmin edir. Geotexnologiya baxımından zəngin olmayan faydalı qazıntı yataqlarından iqtisadi cəhətdən əlverişli istifadə edilmə imkanları genişləndirilməlidir. Bu cəhətdən vaxtilə istismar olunmuş və son- radan səmərəsiz hesab olunub atılmış yataqlar yenidən nəzərdən keçirilməlidir. Təbiətin mühafizəsi onun yaxşılaşdırılması deməkdir. Təbiətin mühafizəsi heç də onu keçmişə, əvvəlki vəziyyətə qaytarmaq dey- ildir. Təbiətdən istifadə zamanı insanlar onu özləri üçün əlverişli vəziyyətə gətirirlər. Mədəni insanın artan elmi marağını ödəmək üçün ayrı-ayrı təbii muzeylərin, qoruqların, mühafizə olunan yerlərin yaradılması zəruri haldır. Ölkəmizdə ətraf mühitin qorunması sahəsində xüsusi tədbirlər həyata keçirilir və onun gələcək texnologiyası işlənib hazırlanır. El- mi-texniki inqilab texnoloji proseslərin, mineral xammalın istehsalı və emalı təcrübəsinin təkmilləşdirilməsinə yönəldilmişdir. Yaxın gələcəkdə qapalı texnoloji proseslər və tullantısız istehsalat problemi həll olunacaq, nəticədə çayların, dənizlərin, torpağın, yer altının və atmosferin çirklənməsinə son qoyulacaqdır. |