Biz umumiy holda inersiya momentini qanday topamiz?
Odatda mexanik sistemalar bir nechta jismlar birlashmasidan yoki murakkab shakldagi jismlardan tuzilgan boʻladi.
Ixtiyoriy jismning ixtiyoriy oʻq atrofidagi inersiya momenti jismni tashkil etgan zarralarning shu oʻq atrofidagi inersiya momentlari yigʻindisiga teng.
Murakkab shakllarning inersiya momenti qanday topiladi?
Murakkab shakllarning inersiyasini topishda integraldan foydalaniladi. Ammo koʻp uchraydigan geometrik shakllarning inersiya momenti formulasi kitoblarda jadval koʻrinishida berilgan. Bu inersiya momenti odatda ularning oʻrtasiga (yaʼni massa markaziga) nisbatan hisoblangan boʻladi.
Masalan, massasi m va radiusi \[r\] boʻlgan yaxlit silindrning markazidan oʻtgan simmetriya oʻqiga nisbatan inersiya momenti
va ichki radiusi \[r_i\], tashqi radiusi esa \[r_o\] boʻlgan qalin devorli gʻovak silindrning inersiya momenti,
Boshqa sodda geometrik shakllarning inersiya momentlari 4-rasmda koʻrsatilgan.
Koʻpincha murakkab shakllar bizga inersiya momenti maʼlum boʻlgan sodda shakllardan tashkil topgan boʻladi. Bundan foydalanib biz nostandart shakllarning inersiya momentini topishimiz mumkin.
Biz duch keladigan muammo shundaki, sodda shakllarning inersiya momentini ularning massa markaziga nisbatan topganmiz va bu nostandart jismning aylanish oʻqi bilan mos tushmaydi. Biz bunday holatda Shtern teoremasidan foydalanamiz.
Agar bizga jismning oʻz oʻqi atrofida inersiya momenti \[c\], jism massasi \[m\] va jismning markazi \[c\] dan nostandart jism aylanayotgan nuqta \[o\] gacha boʻlgan masofa \[d\] maʼlum boʻlsa, Shtern teoremasi yordamida jismning ixtiyoriy \[o\] nuqtaga nisbatan inersiya momentini topishimiz mumkin.
Fizikaning yana qaysi qismida inersiya momentidan foydalaniladi?
Inersiya momenti biror massa aylanma harakatda qatnashgan deyarli barcha masalalarda muhimdir. U impuls momentini hisoblash uchun ishlatiladi va massa taqsimoti oʻzgarganda aylanma harakat qanday oʻzgarishini tushuntirishga (impuls momentining saqlanish qonuni orqali) imkon beradi. Shuningdek, aylanma harakat qilayotgan jismning kinetik energiyasini topishda ham undan foydalaniladi.
4.Kosmik tezliklar. Sun’iy yo’ldoshlar
