48
7-chizma. Fizik taqsimlash kanallari bo‘yicha mahsulotlarning jo‘natilishi.
8-chizma. Tovar va mollarning ishlab chiqarish kanallariga to‘liq tarzda jo‘natilishi
Mahsulotlarni ishlab chiqarish rejasiga muvofiq jo‘natish. Chizmadan
ko‘rinib turibdiki, tovar ishlab chiqaruvchilar, asosan 2 turdagi iste’molchilarga:
iste’molchilar va mahsulotlarni taklif qiluvchi vositachilarga duch keladilar.
Yakuniy mahsulot iste’molchilari, ma’lumki, kichik to‘plamdagi
yuqori
sifatli mahsulotlarni sotib olishga intiladilar. Vositachilar esa katta to‘plamdagi
tovarlarni xarid qiladilar. Amaliyotda korxonalar mahsulot sotishining 1-yo‘lidan
ham, 2-yo‘lidan ham foydalanadilar. Bunda iste’molchilarga yuk jo‘natishning 3
asosiy turini ko‘rish mumkin:
zavod zahiralaridan bevosita yuk jo‘natish.
ishlab chiqarish tarmog‘idan bevosita yuk jo‘natish.
ombor orqali yuk jo‘natish.
Yuk jo‘natishning qaysi taktikasini tanlash sotilayotgan mahsulot hajmiga
bog‘liqdir. Agar tovarlar to‘plami yetarli darajada katta bo‘lsa, u holda bevosita
zavod zahiralaridan yoki ishlab chiqarish tarmog‘idan tovarlar jo‘natiladi.
Taqsimlash nazorati logistikani funksionallashtirish va samaradorligini
boshqarish vositasi sifatida bo‘lishi 9-chizmada ko‘rsatilgan.
Mahsulot yеtkazib bеruvchi
Ishlab
chiqarish
jarayoni
Tayyor mahsulot
zahirasi
Zavodlarning ish/ch quvvati
Ishlab chiqarish
ombori
Ishlab chiqarish
jarayoni
Buyurtma uchun
ishlab chiqarish
Zaxira uchun
ishlab
chiqarish
Buyurtmalarni ishlab chiqarish
Mahsulotni qaytarish
Qaytarish
Vositachilar
Bеvosita yuk jo’natish
Ish/ch jarayoni
Tayyor mahsulot
zaxirasi
Kam – ko’stini ishlash
Istе'molchi ombori
Istе'molchini boshqa korxonaga
qaytarish
49
Qoida bo‘yicha xomashyoni to‘plash yirik hajmdagi ta’minotlar bilan
ajratib olinadi. Faqatgina katta hajmdagi xomashyo va kerak bo‘lmaydigan ishlab
chiqarishlar bundan mustasnodir. Mahsulotlar tayyorlovchi
sanoatda ularni
bevosita to‘g‘ri yetkazib berish afzal ko‘riladi. Biroq, tayyor mahsulotlar kichik
to‘plamda iste’molchilarga jo‘natilayotgan bo‘lsa, u holda taqsimotni ombor
orqali ajratib olish samaraliroq hisoblanadi. Agar aniq iste’molchilar uchun yuklab
jo‘natilayotgan tovarni bevosita yetkazib berish eng qulay darajada bo‘lmasa, u
holda ombor orqali ta’minlash tizimi qo‘llaniladi. Bu esa o‘z navbatida taqsimlash
bo‘yicha harajatlar kamayishi va xizmatni yaxshilashga olib keladi. Bunday
omborlar iste’molchilarga bir qator xizmat ko‘rsatadilar. Faoliyati mazmuniga
ko‘ra, ular zahiralarni to‘plovchi va iste’molchilarni muayyan darajadagi xizmatlar
bilan ta’minlovchi taqsimot markazlariga aylanadilar.
Lekin taqsimot kanallariga
mahsulotlarning jo‘natilishi ularning iste’molchi tomonidan qabul qilib olinish
vaqti bilan doimo ham tugamaydi. Mahsulotning bir qismi har xil sabablarga ko‘ra
qaytarilishi mumkin. Masalan, mahsulotlarning yomon ahvolda yetkazib berilishi
natijada uning shikastlanishi, noto‘g‘ri tamg‘alanishi, taqsimot uslubining mos
kelmasligi yoki talabning o‘zgarishi va boshqalar.
Har qanday holda ham
qaytarilgan mahsulotlarni qabul qilish va joylashtirish, ularni tuzatishga yuborish
fizik taqsimot vazifasi hisoblanadi. Mahsulotlarni qaytarish jarayoni miqyosi va
ularning samaradorligi mahsulot va taqsimot kanallariga bog‘liqdir. Qaytarilgan
sanoat tovarlarini to‘g‘ri va qisqa taqsimlash kanallari
orqali ajratib olish
murakkab taqsimot kanallari orqali taqsimlanadigan mahsulotlarga qaraganda
oson hal qilinadi.
Qaytarilgan tovarlar masalasida ularni ishlab chiqaruvchining omborlariga
joylashtirish asosiy bosqich sanaladi. Qaytarilgan mahsulotlarni joylashtirish
mexanizmining xizmati hisob-kitoblar, nakladnoylar to‘lovi,
mahsulotlarni
ko‘chirish, ta’mirlashni ta’minlovchi iste’molchi va ishlab chiqaruvchi o‘rtasida
bevosita aloqalarni o‘rnatish bilan belgilanadi. Moddiy ta’minotning boshqaruvi
Tashqi muhit ta'siri
Kirish: Zaxiralar, saqlangan
tovarlarni yеtkazib
bеrish
Logistika tizimi
(stratеgiya va siyosati)
Chiqish:
Istе'molchilarga xizmat ko’rsatish
Kamchiliklarni bartaraf qilish
Taqsimlashni nazorat qilish
Funksionallashtirish andozalari
Dostları ilə paylaş: