Ызбекистон республикаси олий ва ырта

qo’llanish miqyosiga ko’ra 
quyidagilarga taqsimlanadi: 

davlat va tarmoq standartlari va talablari asosida belgilangan normativlar; 

umumkorxona normativlari, ya‘ni korxonaning o‘zida ishlab chiqilgan va 
qo‘llanuvchi normativlar; 

---

24 

tsex normativlari; 

predmetli, detalli va operatsion normativlar. 
Normalashtirish obyektlariga ko’ra
normativ asoslari mehnat, moddiy, texnik va 
moliyaviy resurslarga taqsimlanadi. 
Normativ asoslari ishlab chiqarishni rejalashtirish va bashorat qilish uchun 
boshlang‘ich nuqta bo‘lib xizmat qiladi. U ishlab chiqarish xarajatlarini va 
chiqarilayotgan har bir mahsulot tannarxini aniq va bexato belgilashga imkon beradi. 
Umuman olganda norma va normativlar 
birinchidan
, resurslarning ortiqcha 
sarflanishi oldini olish, 
ikkinchidan
, korxonaning belgilangan ish tartibini ta‘minlash, 
uchinchidan
chiqarilayotgan mahsulotning
belgilangan tavsifnomalardan chetga 
chiqishining oldini olish, 
to’rtinchidan
atrof-muhitni muhofaza qilish va normal 
mehnat sharoitlariga rioya qilish, 
beshinchidan
esa korxona faoliyatini rejalashtirish 
va bashorat qilish uchun ma‘lumotlar to‘plamini yaratish maqsadida ishlab chiqiladi 
va belgilanadi. 
Normativ asoslarini yaratish bo‘yicha ishlar uni ishlab chiqish joyi va qaysi 
idora yoki bo‘lim tomonidan ishlab chiqilishidan qat‘iy nazar, ishlab chiqarish 
iqtisodiyoti, texnika va texnologiyalaridan yaxshi xabardor bo‘lgan mutaxassislar, 
professional (malakali) normativ guruhlari zimmasiga yuklatilishi lozim. Malakali va 
asoslangan tarzda ishlab chiqilgan norma va normativlar hayot davri uzoq bo‘lib, ular 
o‘zgarishlarga kamdan-kam uchraydi. Shunday bo‘lsada, yuqorida aytib o‘tilganidek, 
eng yaxshi norma va normativlar ham vaqt o‘tishi bilan fan-texnika taraqqiyoti va 
ilg‘or ishlab chiqarish tajribalari ta‘siri ostida qayta ko‘rib chiqiladi.