Izlanishlar, yechimlar

31
XALQ TA’LIMI:
MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR
II BOB. O‘QUVCHILAR BILIMINI BAHOLASH VA IMTIHONLAR
O‘quvchilarning bilimlarini baholash va nazorat qilish turli, ammo muhim 
vazifalarni bajaradi. Bilimlarni baholash o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va 
malakalari haqida ma’lumot to‘plashga yo‘naltirilgan bo‘lsa, imtihonlardan 
esa o‘quvchilarni keyingi sinfga o‘tkazish va ta’limni davom ettirish uchun 
foydalaniladi. 
So‘rovnoma asosida mamlakatlar maktab yopilishlariga javoban o‘z 
faoliyatini baholash va tekshirish amaliyotlarini qanday moslashtirganlari haqida 
muhim ma’lumotlar olingan. 
Maktablar birinchi marta yopilgandan so‘ng mamlakatlar o‘z o‘quvchilarining 
bilimlarini qanday baholashi va davlat imtihonlaridan qanday o‘tkazishi muhim 
ahamiyatga ega. Butun dunyodagi ta’lim vazirliklari 2019-2020-o‘quv yilida 
davlat imtihonlarini o‘tkazish tartibiga o‘zgartirish kiritganlar. Ushbu o‘zgarishlar 
quyidagilardan iborat bo‘lgan:
(a) imtihonlar qoldirilgan/ko‘chirildi; 
(b) sinovlar mazmuni o‘zgartirilgan; 
(c) imtihon o‘tkazish usuli o‘zgartirilgan; 
(d) sog‘liqni saqlash va xavfsizlik bo‘yicha qo‘shimcha choralar joriy etilgan; 
(e) muqobil baholash shakllari kiritilgan; 
(f) imtihonlar bekor qilingan va muqobil yondashuvlardan foydalanilgan. 
Deyarli barcha respondentlarning 95%i davlat imtihonlariga o‘zgarishlarni 
amalga oshirganini ma’lum qilgan. Davlat imtihonlaridagi o‘zgartirishlar 

---

32
A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TAʼLIMI 
MUAMMOLARINI O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI 
BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI
boshlang‘ich ta’limda 63%, o‘rta ta’limda 59%, yuqori sinflarda esa 75%ni tashkil 
qilgan.
Ta’limda o‘zgartirish kiritgan mamlakatlarning hech biri ta’lim mazmunini 
tubdan o‘zgartirish siyosatini olib bormagan. Ayrim mamlakatlar imtihonlarni 
bekor qilgan bo‘lsa, boshqalari imtihonlarni kechiktirish yoki davlat imtihonlari 
o‘rniga muqobil baholashni taklif qilishgan. 
Davlat imtihonlarini kechiktirish yoki qoldirish barcha aholi guruhlari uchun 
ma’qul yondashuv bo‘ldi, vaholanki, u daromadi kam va o‘rtachadan kam bo‘lgan 
mamlakatlarda keng tarqalgan.
Butun dunyoda 30% mamlakatlar boshlang‘ich sinflarda va 18% o‘rta 
ta’limning yuqori sinflarida imtihonlarni bekor qilgan. Ayrim mamlakatlar 
sog‘liqni saqlash va xavfsizlik standartlarini takomillashtirish, imtihon mazmunini 
o‘zgartirish yoki imtihonlarni onlayn o‘tkazish chora-tadbirlari orqali imtihonlarni 
yengillashtirish siyosatini joriy qilgan. O‘rta maktabning yuqori sinflaridagi davlat 
imtihonlari aksariyat mamlakatlarda muhim ahamiyatga ega bo‘lib, odatda oliy 
ta’limga kirishda ishlatiladi.
Imtihon mazmunini o‘zgartirish, asosan, daromadi kam yoki o‘rtacha bo‘lgan 
mamlakatlar uchun xos bo‘ldi. Daromadi yuqori bo‘lgan mamlakatlarda imtihon 
o‘tkazish usulini o‘zgartirish keng tarqalgan. 

---