J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari

Tayanch so‘z va iboralar
Valuta riski, operatsion valuta riski, translyatsion valuta riski, 
iqtisodiy valuta riski, valuta pozitsiyasi, xedjirlash, liding va leg­
ging, kross xedjirlash, valuta diversifikatsiyasi, fyuchers, forvard, 
opsion.
Takrorlash uchun savollar:
1. Valuta riski deganda n im an i tushunasiz?
2. Valuta riskining qanday tu rlari mavjud?
3. Valuta riski yuzaga kelishiga ta ’sir ko‘rsatuvchi om illarni 
izohlang.
4. Valuta pozitsiyasi nim a?
5. V aluta risklarini qanday boshqarish m u m k in?
M uslciqil o ‘rganish uchun to p sh iriq la r
1. 
Valuta risk larin i boshqarishga d o ir asosiy te rm in lard an
«klaster» tuzing.
183

---

2. 0 ‘zbekistonda va boshqa rivojlanayotgan m am lakatlarda 
ochiq valuta pozitsiyasiga qo'yilgan lim it holatini o ‘rganing.
3. 0 ‘zbekistonda valuta m unosabatlarini tartibga solishga doir 
asosiy m e’yoriy-huquqiy hujjatlarni o'rganing.
4. Asosiy term in lar lug'atini tuzing.
Test savollari
1. Valuta riski — ...
A) tijorat banklari va aholi o ‘rtasidagi moliyaviy m unosabat- 
larn i ifodalovchi tushuncha hisoblanadi.
B) tashqi iqtisodiy faoliyat jarayonida ayirboshlash kurslarini 
o ‘zgarishidan yoki boshqa turli valuta operatsiyalarini am alga 
oshirilishida yuzaga kelishi m um kin bo‘lgan yo'qotishlar (yoki 
darom ad olish) tushuniladi.
C) m illiy valuta kursining xorijiy valutaga nisbatan rasm an 
oshirilishi tushuniladi.
D) xorijiy valutani sotish va sotib olish kursi o ‘rtasidagi farq- 
lan ish n in g kcskin oshib ketishi tushuniladi.
2. Valuta riskining turlari to ‘g ‘ri keltirilgan qatorni toping.
A) stan d art, substandard operatsion.
B) operatsion, stand art, o ‘tkazm a.
C) operatsion, translyatsion, iqtisodiy.
D) operatsion, translyatsion, iqtisodiy va aralash.
3. Valuta riskining yuzaga kelishiga ta ’sir ko‘rsatuvchi om illar 
qaysi qatorda to ‘g‘ri ko‘rsatilgan?
A) valuta ch ek lo v larin in g m avjudligi, s h a rtn o m a valutasi 
sifatid a xorijiy valu tad an foydalanish; sh a rtn o m a n in g tu z ilish i 
va u b o 'y ic h a h iso b -k ito b orasida vaqt u zilish d av rin in g m av­
ju d lig i.
B) yopiq valuta pozitsiyasining m avjudligi; sh artn o m a valu­
tasi sifatida xorijiy valutadan foydalanish; sh artn o m an in g tu ­
zilish i va u b o ‘yicha hiso b -k ito b orasida vaqt uzilish dav rining 
m avjudligi.
184

---

C ) valuta konvertatsiyasining erkinligi; sh artn o m a valutasi si- 
fatida m illiy valutadan foydalanish; q a t’iy belgilangan valuta kursi 
rejim idan foydalanish.
D) o ch iq valuta pozitsiyasining mavjudligi; sh artn om a valutasi 
sifatida xorijiy valutadan foydalanish; sh artn o m an in g tu zilish i va 
u b o ‘yicha hisob-kitob orasida vaqt uzilish davrining m avjudligi.
4. Translyatsion risk — ...
A) turli xorijiy valutadagi m a b la g ia rn i ja m la n m a moliyaviy 
h iso b o tn i tuzish paytida bitta valutaga ayirboshlashda yuzaga ke- 
ladi.
B) tijorat banklarida valuta alm ashinuvi jarayonida yuzaga 
keladi.
C ) savdo operatsiyalari, shuningdek, dividend to io v la ri va 
moliyaviy investitsiyalash bo'yicha pulli sh artn o m alar bilan 
b o g ‘liq holda yuzaga keladi.
D) xorijiy valutalarni bir hisobvaraqdan boshqasiga o ‘tkazish 
jaray o n id a yuzaga keladi.
5. O peratsion riskni xedjirlashning qanday vositalari am ali- 
yotda keng tarqalgan?
A) fyuchers orqali xedjirlash; forvard orqali xedjirlash; pul bo - 
zori xedjiri; valuta opsioni orqali xedjirlash.
B) fyuchers orqali xedjirlash; forvard orqali xedjirlash; m aj- 
buriy sug‘urtalash.
C ) fyuchers orqali xedjirlash; forvard orqali xedjirlash; kredit 
bozori orqali xedjirlash; valuta opsioni orqali xedjirlash.
D ) fyuchers orqali xedjirlash; forvard orqali xedjirlash; deval- 
vatsiyadan foydalanish; valuta opsioni orqali xedjirlash.
185

---