t o ‘lov balansining debeti uning kredit qismiga tenglashtiriladi. Ushbu modda texnik xususiyatga ega bo‘lib, uning t o ‘liq va aniq iqtisodiy tavsifi mavjud emas. Qaysi mamlakatda tashqi savdo operatsiyalarining hisobi aniq yuritilsa, m ustahkam va barqaror tendensiya bilan o ‘zgarsa, m a z kur modda qiymati katta boMmaydi (ya’ni eksport yoki import hajmiga nisbatan u 5—7% darajasida bo‘lsa, o ‘rta (normal) holat hisoblanadi). Qaysi bir mamlakatda qashshoqlik yoki noqonuniy kapital chiqishi yuqori b o ‘lsa, mazkur m oddaning qiymati ham shuncha katta b o ‘ladi. Ba’zan, tashqi savdo operatsiyalarining hisobi aniq yuritiladi- gan, mustahkam va barqaror tendensiya bilan o ‘zgaradigan AQSH ham to‘lov balansida «S o f xatolar va o ‘tkazib yuborishlar» m o d dasi juda katta b o ‘lgan holatlar kuzatilgan. Xususan, 1997-yilda ushbu m oddaning qiymati 132 mlrd AQSH doliaridan ortib ketib, qariyb joriy operatsiyalar balansi qoldig‘iga tenglashgan. Mazkur holat, hattoki iqtisodiyoti rivojlangan A Q SH t o ‘lov balansini tu- zuvchilari ham to‘liq yetarli m a ’lumotlar bilan ta’m inlanm asligini ko‘rsatadi. To‘lov balansidagi m a ’him bir mablag‘lar noqonuniy xususiyat kasb etganligini ko‘rsatadi. U m um an olganda, mazkur ko'rsatkichni to ‘lov balansining joriy operatsiyalari hisobi hamda kapital va moliyaviy vositalar bilan operatsiyalari hisobidagi qoldiqlar farqi sifatida qaralsa, 257
boshqa tomondan esa, mamlakatning rasmiy oilin valuta zaxi- ralaridagi o ‘zgarish silatida baholanadi. 10.4. M am lakat to‘lov balansining makroiqtisodiy modeli Mamlakat to'lov balansi mahsulot va xizrnatlar bozori moli-
