Жаxон географияси маърузалар

Mavzu: Dunyo o’rmon va yog’ochsozlik sanoati. 
Mazkur sanoat ko’p jihatidan o’rmon resurslarining joylashuviga bog’liq.O’rmon 
faqatgina sanoat xom-ashyosi emas.U tuproqni shamol va suv eroziyasidan saqlaydi, 
yerdagi namni saqlaydi, daryolarning toshishiga yo’l qo’ymaydi, ekinzorlarni 
garmseldan saqlaydi, “Yerning o’pkasi”dir (O
2 
manbaidir). 
O’rmon sanoati xalq xo’jaligiga: qurilish materiallari, sun’iy tola, spirt, qog’oz, 
karton, skipidar, kanifol, smola, (yelim), yem achitqilari, mebel, idish (tara), lak-
bo’yoq, hushbo’y efirlar va h.k. beradi. 
O’rmon sanoati mahsulotlarining iste’molchilari: mashinasozlik, yengil sanoat, 
transport, aloqa va qurilishdir. O’z navbatida o’rmon sanoati ham boshqa 
tarmoqlardan soda, natriy, oqartiruvchi ximikatlar, avtomashinalar, traktorlar, 
stanoklar oladi. 
O’rmon sanoatining tarkibi: 
1.Yog’och tayyorlash: Daraxt qirqish,uni transport magistraliga olib chiqish,qayta 
ishlash markazlariga etkazib berish; 
2.Yog’ochga 
mexanik 
ishlov 
berish: 
Yog’och-
taxta,fanera,gugurt,mebel,idish,binokorlik detallarini ishlab chiqarish (eshik,deraza). 
3.Yog’ochga 
ximiyaviy 
ishlov 
berish 
(o’rmon-ximiya): 
Qog’oz,karton,skipidar,kanifol,yem-achitqilari,lak-bo’yoq. 
O’rmon sanoati o’zaro bog’langan bir qancha ishlab chiqarishlardan 
iborat.Birining ishlab chiqargan mahsuloti 2-si uchun xom-ashyo bo’ladi.Masalan: 
yog’och tayyorlash korxonalaridan chiqqan yog’ochlar mebel
ь
sanoati uchun xom-
ashyodir. 
O’rmonlar xalq xo’jaligida turli xil ahamiyatga ega.Sanitariya o’rmonlari 
(shaharlar atrofida), tuproqlarni, dalalarni (Sahroi Kabir atrofida), suvni muhofaza 
qiluvchi o’rmonlar (daryo,ko’llar,suv omborlari,kanallar yoqalarida), qo’riqxona va 
milliy bog’ o’rmonlari (AQSHda sekvoya saqlanadi) bo’ladi.Bunday o’rmonlarda 
daraxtlarni sanoat uchun kesish man etiladi, balki parvarish qilish uchun kesiladi. 
O’rmonlarni kesishda ularning yoshiga ham qaraladi. Masalan: Rossiyada 80 
yoshdan oshgan daraxtlar etilgan hisoblanadi.O’rmon sanoati korxonalarini 
dengiz,daryo,shosse,temir yo’l tugunlarida joylashtirilishi iqtisodiy qulay.O’rmon 
sanoatida asosiy harajat yog’och tayyorlashga to’g’ri keladi. 
O’rmon 
sanoatida 
qimmatbaho 
daraxt 
turi-igna 
bargli 
o’rmonlar 
hisoblanadi.(qayrag’och,qora qarag’ay,pixta,kedr,tilog’och). 
Jahonda o’rmon resurslari shartli ravishda 2 mintaqaga ajratiladi: 

---

50 
1.Shimoliy o’rmon mintaqasida asosan igna bargli daraxtlar kesilib,ulardan yog’och 
taxta 
tilinadi,sellyuloza,qog’oz,karton 
ishlanadi.Rossiya,Kanada,Shvesiya,Finlyandiya o’rmon va yog’ochsozlik sanoatida 
yetakchi bo’lib, xalqaro ixtisoslashgan davlatlardir.Yog’och mahsulotlarini chetga 
chiqarishda dunyoda 1-o’rinda Kanada turadi. 
2.Janubiy 
o’rmon 
mintaqasida 
keng 
bargli 
daraxtlar 
(eman,zarang,tikon 
daraxti,qizil,bals va h.k.) 
Bu yerda o’rmon sanoatining 3ta asosiy areali tarkib topgan.Ular quyidagilar: 
1.Amazoniya 
2.Tropik Afrika 
3.Janubiy va Janubi-sharqiy Osiyo 
Ularda tayyorlangan yog’och-taxta dengiz yo’llari orqali Yaponiya va Horijiy 
Yevropaga sotiladi.Janub mamlakatlarida qog’oz tayyorlashda o’rmon yog’ochi 
emas, g’arov,bagassa,sizal,jut kabi o’simliklardan foydalaniladi.