Jismoniy shaxslar

2.4. Soliq xizmati organlarida soliq to„lovchilar faoliyatiga oid 
dasturiy mahsullarni mohiyati va ahamiyati 
Davlat soliq qo‗mitasining 2011-yil 1-martdagi ―Davlat soliq 
qo‗mitasida amaliyotga joriy etilgan dasturiy mahsullarni 
WEB 
texnologiyasi
asosida takomillashtirish, ma‘lumotlar bazasini Oracle 
platformasiga o‗tkazish va umumlashtirish chora-tadbirlar rejasi‖ga 
muvofiq, Davlat soliq xizmati organlarida joriy etilgan jismoniy 
shaxslarning faoliyatiga oid joriy etilgan dasturiy mahsullarning 
ma‘lumotlar bazasi ajratilib, ―Soliq inspektorining avtomatlashtirilgan 
ish joyi-jismoniy shaxslarˮ dasturiy majmuasiga birlashtirildi.
―Jismoniy shaxslarning soliq majburiyatlarini hisobga olishˮ va 
―Jismoniy shaxslarning soliq solish obyektlarini hisobga olishˮ dasturiy 
mahsullarining mazmun-mohiyati bir ekanligi, farqi esa faqat Toshkent 
shahrida obyektlarga tayanganligi, qolgan barcha DSIlarda fuqarolar 
STIRlariga bog‗langanligini inobatga olib, ularni bir nom bilan, ya‘ni 
8
Пансков В.П., Князев В.Г.
Налоги и налогообложения. М.: МТсФЭР, 2003. C. 57-
59. 

---

40 
―Jismoniy shaxslarning soliq majburiyatlari‖ dasturiy mahsuli deb 
yuritish maqsadga muvofiq deb topildi. 
DSQ ning 2011-yil 24-sentyabrdagi ―WEB texnologiyasi asosida 
qayta ishlab chiqilgan ―Jismoniy shaxslarning soliq solish obyektlarini 
hisobga olishˮ hamda ―Jismoniy shaxslarning soliq majburiyatlarini 
hisobga olishˮ dasturiy majmualarini davlat soliq xizmati organlarida 
amaliyotga joriy etish to‗g‗risidagi 270-sonli buyrug‗iga asosan 
dasturiy majmua joriy etildi. 
―Jismoniy shaxslarning soliq majburiyatlarini hisobga olishˮ 
dasturiy majmuasini joriy qilish maqsadlari.
―Jismoniy shaxslarning soliq majburiyatlarini hisobga olishˮ 
dasturiy majmuasiini yaratishdan maqsad: 
- mol-mulk, yer va yakka tartibdagi soliq to‗lovchi jismoniy 
shaxslar to‗g‗risida (yashash manzili, soliq to‗lov obyekti, davlat 
ro‗yxatidan o‗tkazilganligi va hokazo) to‗liq ma‘lumotlar bazasini 
yaratish;
- mol-mulk va yer solig‗i to‗lovchi jismoniy shaxslarni to‗liq 
hisobga olishni, soliqlarni hisoblanishi va byudjetga o‗z vaqtida to‗liq 
undirilishini nazorat qilish; yakka tartibdagi tadbirkorlarning daromad 
solig‗idan, pensiya badallaridan hisoblangan va to‗langan to‗lovlar 
haqidagi ma‘lumotlarga ega bo‗lish va nazoratini olib borish; 
- uchastka soliq inspektorlarining ish samaradorligini oshirish, 
ro‗yxatga olish bilan bog‗liq bo‗lgan va o‗z hududidagi mahalla 
fuqarolar yig‗inlari bo‗yicha dasturiy mahsulda soliq to‗lovchilarning 
ro‗yxatini olib, nazorat ishlarini amalga oshirish; 
- DSI larda shakllantirilgan ma‘lumotlar bazasini mehnat va 
aholini ijtimoiy muhofaza qilish bo‗limlari, yer resurslari va davlat 
kadastri bo‗limlari, harbiy komissariyatlar, hokimiyatlar huzuridagi 
ro‗yxatga olish organlari, fuqarolik holatlariga dalolatnoma yozish 
bo‗limlari (FHDYo), notarial idoralaridagi mavjud ma‘lumotlar bilan 
doimiy bir xil bo‗lishiga erishishdan iborat. 
Dasturiy majmuada ma‘lumotlar bazasidan jismoniy shaxslarga 
taalluqli bo‗lgan barcha axborotlarni olish mumkin. Ya‘ni: 
- davlat soliq inspeksiyalarida hisobga olingan soliq to‗lovchilar, 
ularga tegishli bo‗lgan soliq obyektlari, hisoblangan soliqlar, to‗langan 
to‗lovlar, boqimanda va ortiqcha to‗lovlar to‗g‗risidagi ma‘lumotlar; 
- viloyat hududidagi soliq inspeksiyalari miqyosida hisobga 
olingan soliq to‗lovchi jismoniy shaxslar soni, hisoblangan soliq 

---

41 
summalari, undirilgan soliq summalari, boqimanda va ortiqcha 
to‗lovlar to‗g‗risidagi tahliliy ma‘lumotlar; soliq to‗lovchi jismoniy 
shaxslarga berilgan soliq imtiyozlari, berilgan imtiyoz turlari, imtiyoz 
berilgan soliq summasi to‗g‗risidagi ma‘lumotlar; 
- yakka tartibdagi tadbirkorlarning faoliyat turlari, ularga 
hisoblangan soliq summalari, pensiya badallari, mavjud boqimandalari 
hamda ortiqcha to‗lovlari to‗g‗risida umumiy ma‘lumot; 
- import tovarlarni olib keluvchi yakka tartibdagi tadbirkorlar, ular 
to‗g‗risida batafsil ma‘lumotlar; 
- jismoniy shaxslarga egalik huquqi berilgan va tijorat maqsadida 
foydalanilayotgan xususiy obyektlar hamda ularni soliqqa tortilishi 
to‗g‗risidagi ma‘lumotlar; 
- soliq to‗lovchi jismoniy shaxsning varaqasi (alohida har bir 
jismoniy shaxsning pasport ma‘lumotlari, yashash manzili, egalik 
huquqi berilgan mol-mulk obyektining inventar bahosi, yer maydoni, 
tadbirkorlik faoliyatiga tegishliligi hamda soliq majburiyatlari 
to‗g‗risidagi ma‘lumotlar) kabi ma‘lumotlarni olish mumkin. 
Dasturiy majmua natijaviy ma‘lumotlari asosida mol-mulk, yer 
solig‗i to‗lovchilar hamda yakka tadbirkorlar sonini o‗tgan davrlarga 
nisbatan o‗zgarish dinamikasini, sabablarini hamda ularning byudjetga 
to‗lagan to‗lovlari hajmidan kelib chiqib, o‗zgarishlarni tuman, 
(shahar) DSI lar miqyosida nazorat qilish, imtiyozga ega bo‗lgan 
jismoniy shaxslar ro‗yxatini doimiy ravishda tegishli idoralar bilan 
solishtirish hamda berilgan imtiyozlarning turlari, imtiyoz berilgan 
obyektlarning qiymati bo‗yicha tegishli tartibda ko‗rsatmalar berish 
imkoni tug‗iladi. 
Dasturiy majmua ma‘lumotlari asosida jismoniy shaxslarga egalik 
huquqi berilgan va tijorat maqsadida foydalanilayotgan xususiy 
obyektlar soni dinamikasi hamda ulardan undirilgan soliqlar hajmidan 
kelib chiqib, o‗zgarishlarni tahlil qilish, tadbirkorlik subyektlarini 
ro‗yxatdan o‗tkazish inspeksiyalarida va DSI larda ro‗yxatga olingan 
tadbirkorlarning faoliyat turlari bo‗yicha o‗zgarish dinamikasini 
doimiy tahlil qilib borishga imkon yaratiladi. Shuningdek, vakolatli 
idoralar bilan o‗tkazilgan solishtirishlar natijasida qo‗shimcha soliq 
obyektiga egalik huquqini qo‗lga kiritgan jismoniy shaxslarni hisobga 
olinishi va soliqqa tortilish dinamikasini tahlil qilish, o‗tkazilgan 
tahlillar natijasida aniqlangan holatlar bo‗yicha soliq qonunchiligiga 

---

42 
o‗zgartirishlar kiritish va byudjet parametrlarini belgilash bo‗yicha 
takliflar kiritish imkoni tug‗iladi.