Jizzax davlat pedagogika universiteti maktabgacha

Hayvonot dunyosi. Bolalarni o‘zlariga tanish bo‘lgan yovvoyi (quyonlar, tulkilar va hokazo) va tabiat burchagida yashovchi hayvonlarning moslashuvchanlik xususiyatlari bilan tanishtirish. Hayvonlarning o‘zi yashaydigan muhitga tanasining tuzilishi va xatti-harakat bilan moslanishiga doir belgilarini ajrata bilishga o‘rgatish. Uzun baquvvat oyoqlari tez yugurish imkonini beradi (bo‘ri), agar hayvonning orqa oyoqlari uzunroq bo‘lsa, unda hayvon katta-katta
sakrab yuradi (quyon), o‘tkir qayrilgan tirnoqlari daraxtlarga tirmashib chiqishga yordam beradi (olmaxon), baquvvat, oldingi oyoqlari yon tomonga chiqqan, tirnoqlari yerni qazishga moslashgan (toshbaqa, ko‘rsichqon).
Hayvonlarning tana qoplami (himoya uchun xizmat qiladigan rang (quyon, olmaxon)ga, ignalar (tipratikan), qattiq qoplamga (toshbaqa) ega bo‘lib, bular dushmandan o‘zini himoya qilishda yordam) himoya va moslashuv xususiyatiga ega ekanligi haqidagi tasavvurlarini kengashirish.
O‘simlik (suv quyish, tagini yumshatish) va hayvonlar (ovqatlantirish, kattalar yordamida akvarium yoki qafasni tozalash)ni parvarishlashni bilish.
Kuz faslining o‘ziga xos xususiyatlari: kunlar soviy boshlab, kunduzi qisqaradi. Yaproqlar to‘kiladi, o‘tlar so‘liydi, o‘simliklar o‘sishdan to‘xtaydi, chunki ular uchun zarur bo‘lgan yorug‘lik va issiqlikning miqdori kamayadi. Sovuq tushishi bilan hasharotlar yashirinadi. Qushlarning ko‘pchiligi issiq o‘lkalarga uchib ketadi, hayvonlar qishga tayyorgarlik ko‘radilar: tullaydi (barcha hayvonlar), ovqat to‘playdi (olmaxon), ovqat yeb semirib ketadilar va uyqu uchun joy izlaydilar (tipratikan, ayiq).
Bolalar uchun yangi O‘zbekiston sharoiti uchun xos bo‘lmagan uy hayvonlari-shimol bug‘usi bilan tanishtirish. Ularning yashash joyi tashqi qiyofasi fe’l-atvori, inson tomonidan boqilishi va ular yetkazadigan foydalar haqida tasavvurni shakllantirish. Hayvonlarning tana tuzilishi va fe’l-atvori, tabiiy sharoitlarga moslashuvi yungining qalinligi, uning qor ostidagi shox (shimolda o‘sadigan o‘simlik)ni kovlab olish ko‘nikmasi, buguning keng qo‘shaloq tuyoqlari bilan loy, tuproqli yer va xatto qiya yerlarda ham yura olishi, o‘zining belgilari bilan uy hayvonlari toifasiga kirishi haqida so‘zlab berish.
Tabiat burchagida yashovchi qushlar haqida, ularning yashash sharoiti, oziqlanishi, ko‘payishi to‘g‘risidagi tasavvurlarini aniqlash. Qushlarning uchishga moslashganligi xaqidagi tasavvurlarini shakllantirish (keng yig‘ma qanotlari, dumi, yengil patlari havoga tayanish va uchish imkonini beradi).
Qish faslining o‘ziga xos tabiati haqida tushuncha berish (kunlar qisqa, sovuq, ayozli bo‘lishi, ariq va ko‘lmaklarning muzlashi, qorning pag‘a-pag‘a yog‘ishi va b.) yer yuzi va daraxtlar usti oppoq qor bilan qoplanganda tabiat qanchalik jozibali ko‘rinishiga bolalar e’tiborini qaratish, ularning estetik tuyg‘ularini shakllantirish.
Daraxt va butalar bargsiz, harakatsiz holatda. Hasharotlar ham, ular bilan oziqlanuvchi qushlar ham yo‘q. Ular issiq o‘lkalarga uchib ketishgan. Qishlab koluvchi qushlar o‘t- o‘lanlarning urug‘larini va o‘simliklarning mevalarini, odam yashab turgan joy oldidagi ovqat qoldiqlarini yeydilar. Odamlar qushlarni boqib turadilar.
Yovvoyi hayvonlarning bahor davridagi hayoti va tabiatga moslanganligi bilan bo‘larni tanishtirishni davom ettirish, ular uyq'udan uyg‘onadilar, dam olish holatidan chiqadilar, tullaydilar joy quradilar.
Hayvonlarning rivojlanishi haqidagi bilimlarini kengaytirish. Qushlar in(uya) ko‘radi, tuxum qo‘yadi, bolalaydi, baliqlar urug‘ ko‘yadi va bolalaydi.
Bolalarni akvariumda boqiladigan baliqlarning tana tuzilishi va harakatlari, bularning hammasi hayotga moslashish belgilari ekanligi bilan tanishtirish. Baliqlarning tanasi, shakli, hajmi, ko‘zlari va og‘zining tuzilishini ajrata bilishga, bu xususiyatlarni ularning xatti-harakti, xususiyatlari (yashash joyi, harakat usuli, ovqatlanishi) bilan qiyoslashga o‘rgatish.
Bolalarda bahor haqidagi umumlashgan tasavvurni shakllantirish: Kunlar issiqroq bo‘ladi, quyosh ravshanroq yoritadi, qor va muzlar eriydi, o‘tlar. navro‘z gullar paydo bo‘ladi, kurtaklar to‘lishadi va birinchi gullar, yaproqlar paydo bo‘ladi. Jonivorlar uyqudan uyg‘onadi (xasharotlar, hayvonlar), uchib ketgan qushlar qaytib kelishi xaqidagi tushunchalarini kengaytirish.
Bolalarga o‘zlariga tanish uy hayvonlari, ularning yoz faslidagi hayoti haqidagi bolalar bilimlarini aniqlash, ular haqida umumlashgan tasavvurni mustahkamlash. Qanday belgilar asosida u yoki bu hayvon uy hayvoni guruhiga kirishi haqida bolalar bilimlarini aniqlash.
Hayvon va parrandalarning inson uchun foydali tomonlari haqidagi tasavvurlarini aniqlash. Ularni parvarish qilishga o‘rgatish.
Bolalar bilan hayvonlarning o‘sishi va rivojlanishi haqidagi tasavvurlarini kengaytirish. Qushlar, hayvonlarning bolalari juda nozik tug‘ilishi, ular ko‘p jixatdan katta hayvonlardan farq qilishi haqida suhbatlashish. Kichik hayvon yoki parranda ko‘pincha juni yoki pat bilan qoplanmagan, ko‘zi yumuq, mustaqil yura olmaydigan va ovqatlana olmaydigan bo‘ladi. Ota- onalari ular haqida gamxo‘rlik qilishlari, isitishlari, ovqatlantirishlari, dushmanlardan qo‘riqlashi, ovqat izlab topish, yurish, uchish, tirmashib chiqish va sakrashga o‘rgatishlari haqidagi tushunchalarini aniqlash va kengaytirish ariqlar baliqchalari haqida gamxo‘rlik qilmaydilar. Baliqlarning baliqchalari mustaqil ravishda ovqat izlaydilar, dushmanlardan yashirinadilar.
Yovvoyi va qo‘lga o‘rgatilgan hayvonlarni taniy olishga bolalarni o‘rgatish. Qanday belgilari bilan ular u yoki bu guruhga taalluqli bo‘lishini tushuntirish.
Yoz fasli haqida umumlashgan tasavvurni shakllantirish: iliq, issiq, yomg‘ir yog‘adi, momaqaldiroq bo‘ladi. Hasharotlar ko‘p. Hayvonlar faollashadilar, bolalaydilar. O‘simliklar gullaydi, yegiladi, xosil beradi.
Yoz faslida poliz, bog‘ va dalalarda mevalar pishishi, ayrim sabzavotlarning yer ostida meva tugishi va pishishi(kartoshka, sabzi, yeryong‘oq) haqida ma’lumot berish, mevalarni mevasi hididan ajratishga o‘rgatish, sabzavot va mevalarni inson organizmiga ta’siri va foydasi haqida bolalarga tushuntirish hamda ularni qanday iste’mol qilish haqida suhbatlashish.