Jurayeva d. J

 
 
Test topshiriqlari 
Ochiq turdagi 
Yopiq turdagi 
Qo`shimcha 
Erkin bayon 
qilish 
Muvofiqlikni tiklash 
Muqobil javoblar 
Кetma-ketliklarni 
tiklash 
Bir nechta tanlov 

---

13 
TIMSS –TADQIQOTI NATIJALARI TAHLILI 
 
TIMSS-2011da 4 va 8-sinf o‘quvchilari uchun matematikadan 
bilimlarni qo‘llash bo‘yicha topshiriqlar foizi 40%, bilim uchun 40% - 
35% va mantiqiy fikrlash uchun 20% -25% tashkil etdi. Kognitiv 
faoliyat turlari bo‘yicha o‘quvchilarning o‘quv yutuqlarini baholash 
tizimi o‘quv jarayonining tarkibiy qismlaridan biridir. Shu sababli, 
mamlakatimiz o‘qituvchilariga yordam berish uchun milliy 
ekspertlar 
xalqaro 
sinovning 
muhim 
materiallarini 
tizimlashtirdilar. Maxfiylik rejimidan chiqib ketgan barcha vazifalar 
4 va 8-sinflar tabiiy matematikadan darslarning o‘quv mavzulariga 
muvofiq taqsimlanadi. Ushbu to‘plamda tanlov materiallari va erkin 
javob berilgan test materiallari keltirilgan. Tasvirlar berilgan va 
ularga vazifalar va savollar raqamlar va jadvallar, grafikalar va 
jadvallar ko‘rinishida kiritilgan. Metodik to‘plamdan matematika va 
tabiiy fanlar o‘qituvchilari tomonidan o‘quv jarayonida qo‘shimcha 
didaktik material sifatida ishlatilishi mumkin. Bu o‘quvchilarning 
o‘quv yutuqlarini baholashda TIMSS xalqaro tadqiqotlari 
yondashuvlarining xususiyatlarini tushunishga yordam beradi. 
O‘quvchilarning matematika va tabiiy fanlar bo‘yicha savodxonlik 
darajasini baholashning noyob vositasi o‘quv texnologiyasi va 
o‘qitish usullarini takomillashtirishga yordam berishi juda 
muhimdir.
TIMSS dasturi oʻzining birinchi tadqiqotini 1995-yilda 
boshlagan boʻlib, 2019-yilga qadar har toʻrt yilda 1999, 2003, 2007, 
2011, 2015 va 2019-yillarda tashkil etib kelindi. Navbatdagi 8-
davriylik 2023-yilda amalga oshirilishi rejalashtirilgan.
TIMSS-2019 tadqiqotining asosiy bosqichi 2019 bahorida bo‘lib 
o‘tdi. TIMSS tadqiqotida 2019 yilda dunyoning 60 dan ortiq 
mamlakati qatnashdi. TIMSS-2019 tadqiqot vositasi: 
O‘quvchilar uchun test va so‘rovnoma (USB-diskda) 
O‘quvchilar uchun so‘rovnoma (qog‘oz formati) 
O‘qituvchilar uchun so‘rovnoma (onlayn) 
Ma’muriyat uchun so‘rovnoma (onlayn) 

---

14 
4-sinf o‘quvchilarining ota-onalari uchun so‘rovnoma (onlayn) 
2019 yilda matematika va tabiiy fanlarni xalqaro o‘rganishdagi 
tendensiyalari asosida tashkil etildi. 
TIMSS-2019 tadqiqotning yettinchi davrini belgiladi va 24 yillik 
tendentsiyalarni ta'minladi. 1995 yildan buyon har to‘rt yilda bir 
marta o‘tkazilgan TIMSS to‘rtinchi va sakkizinchi sinflarda 
matematika va tabiiy fanlar bo‘yicha xalqaro tendentsiyalarni 
kuzatish uchun qimmatli vosita bo‘ldi. 
TIMSS- 019 umumiy yutuqlar, shuningdek, matematika va 
tabiiy fanlar bo‘yicha o‘qitish va o‘rganishni amalga oshiradigan uy 
va maktab kontekstlari haqida keng ma’lumot beradi. Avvalgi TIMSS 
skorlari kabi (amalga oshirilgan 1995, 1999, 2003, 2007, 2011, va 
2015), TIMSS-2019 o‘quv dasturi va o‘quv dasturlari, o‘quv 
amaliyotlari va maktab resurslari haqida batafsil ma’lumot berdi. 
Boston kolleji Lynch ta’lim maktabida joylashgan TIMSS & 
PIRLS xalqaro o‘quv markazi, MEA va ishtirokchi mamlakatlarning 
milliy markazlari bilan yaqin hamkorlikda ishlaydigan xalqaro 
TIMSS-2019 o‘quv markazi sifatida xizmat qildi. 
TIMSS-2019 birinchi marta ishtirok etgan mamlakatlarga 
baholashni raqamli formatda boshqarish imkoniyatini taqdim etdi. 
Vazifalar TIMSS me’yorlarilari, jumladan, algebra, ma’lumotlar 
va tasodiflar, fizika va kimyo bilan qamrab olingan barcha sohalarda 
o‘quvchilarning bilimlarini baholadi. Misol uchun, to‘rtinchi sinf 
o‘quvchilari geometrik shakllar va naqshlar bilan fraktsiya va 
simmetriya mahoratini namoyish etish yoki atrof-muhit va maydon 
o‘rtasidagi munosabatni o‘rganish uchun kvadrat gul qutilarini 
tashkil qilish uchun o‘zaro ta'sir o‘tkazishlari mumkin. Sakkizinchi 
sinf o‘quvchilari omborxona binosini o‘lchamlarini hisoblash yoki 
o‘simliklarni o‘stirish tajribasini rejalashtirish va natijalarni ko‘rish 
orqali loyihalashtirishga yordam berishi mumkin. 
eTIMSS, TIMSS bilan davomiylikni saqlab qolish uchun 
mo‘ljallangan, shuning uchun ushbu baholash variantini tanlagan 
mamlakatlar hali ham tendentsiyalarni saqlab qolishlari mumkin. 

---

15 
TIMSS-2019da quyidagi mamlakatlar qatnashdilar: Avstriya, 
Ozarbayjon, Albaniya, Armaniston, Bahrayn, Belgiya (Flemish), 
Bolgariya, Bosniya va Gertsegovina, Kanada (Ontario va Quebec 
bilan mos yozuvlar tizimlari sifatida), Chili, Xitoy Taypeyi, Xorvatiya, 
Chexiya Respublikasi, Daniya, Misr, Angliya, Finlyandiya, Frantsiya, 
Gruziya, Germaniya, Gongkong, Vengriya, Eron, Irlandiya, Isroil, 
Italiya, Yaponiya, Iordaniya, Qozog‘iston, Koreya Respublikasi, 
Kosovo, Quvayt, Latviya, Livan, Litva, Shimoliy Makedoniya, 
Malayziya, Malta, Chernogoriya, Marokash, Niderlandiya, yangi 
Zelandiya, Shimoliy Irlandiya, Norvegiya, Ummon, Pokiston, Filippin, 
Polsha, Portugaliya, Qatar, Ruminiya, Rossiya Federatsiyasi (Moskva 
bilan qiyoslash tizimi sifatida), Saudiya Arabistoni, Serbiya, 
Singapur, Slovakiya Respublikasi, Janubiy Afrika, Ispaniya (Madrid 
bilan benchmarking tizimi sifatida), Shvetsiya, Turkiya, Birlashgan 
Arab Amirliklari (Abu Dabi va Dubay bilan benchmarking tizimlari 
sifatida), Amerika Qo‘shma Shtatlari. 
Ishtirok etish harajatlari 
IEA har bir ishtirok etuvchi mamlakat milliy darajadagi 
tadqiqot xarajatlarini qoplashini talab qiladi (shu jumladan, ularning 
NRClarini o‘quv yig‘ilishlarida ishtirok etishga imkon beradigan 
xarajatlar), 
shuningdek, 
tadqiqotni 
xalqaro 
miqyosda 
muvofiqlashtirish xarajatlariga hissa qo‘shadi. 
IEA tadqiqotida ishtirok etish uchun to‘lov IEA (ICU) xalqaro 
valyuta birliklarida ko‘rsatilgan: jami to‘lovning yarmi AQSh 
dollarida, yarmi esa Evroda. Ushbu to‘lovlar barcha ishtirok etuvchi 
tashkilotlar uchun standartlashtirilgan. 
TIMSS 2019 uchun to‘rt yil davomida ishtirok etish uchun sinf 
uchun asosiy to‘lov 225 000 ICU (=112 500 AQSh dollari va 112 500 
evro). eTIMSS bilan shug‘ullanadigan mamlakatlar uchun har bir 
sinfni rivojlantirish uchun IEA to‘lovi 70 000 ICU (=35 000 dollar va 
35 000 evro).
IEA tadqiqotlari bilan shug‘ullanadigan barcha Evropa 
davlatlari Evropaning umumiy ma’lumotlarni muhofaza qilish 
to‘g‘risidagi nizomiga (GDPR) va muayyan mamlakatlar uchun 

---

16 
qonunga kiritilgan o‘zgartishlarga muvofiq ma’lumotlarni muhofaza 
qilish deklaratsiyasini (DPD) tayyorlashlari shart. IEA tadqiqotlari 
bilan shug‘ullanadigan Evropa bo‘lmagan davlatlar deklaratsiyani 
moslashtirishi va qabul qilishi yoki qonun tomonidan talab 
qilinmasa, uni ishlatmasligi mumkin. IEA milliy ma’lumotlarni 
himoya qilish bo‘yicha deklaratsiya shablonlarini milliy tadqiqot 
koordinatorlariga taqdim etadi, ular milliy versiyalarni tayyorlash, 
tarjima qilish va moslashtirishi mumkin. 
Matematikaning darajalari 
TIMSS tadqiqotida ta’kidlangan Matematikaning to‘rtta darajasi 
mavjud: past, o‘rta, yuqori va eng yuqori.
TIMSS xalqaro tadqiqotida: 
–
Nima tekshiriladi?
–
Tadqiqotning asosiy maqsadi boshlang‘ich va o‘rta maktabda 
matematik va tabiiy fan ta’limining sifatini solishtirishdir. 
–
Kim ishtirok etadi? 
–
4-sinf va 8-sinf o‘quvchilari. 
–
Qachon tashkil etiladi? 
–
Har to‘rt yilda bir marta. Ushbu sxema boshlang‘ich 
maktabdan asosiy maktabga o‘tishda, bu jarayon ta’lim sifatiga 
qanday ta'sir ko‘rsatishini, ta’limda qanday o‘zgarishlar yuz 
berayotganini kuzatish imkonini beradi. 
Ishtirokchi mamlakatlarda bonus (shu bilan birga, ular turli 
yillarda 25dan 50gacha bo‘lgan) o‘qish xususiyatlari ham o‘rganadi. 
Buning uchun nafaqat maktab o‘quvchilari, balki o‘qituvchilar va 
maktab ma'muriyati tomonidan to‘ldirilgan maxsus anketalar ishlab 
chiqildi. Olimlar ushbu so‘rovnomalardan olingan ma’lumotlar 
asosiy test natijalarini yaxshiroq tushunishga yordam beradi va 
mamlakatda matematika yoki tabiiy fanlar bilan bog‘liq bo‘lmagan 
narsalarni tushuntirishga yordam beradi. 
TIMSS tadqiqotida Rossiya o‘quvchilari ham o‘zlarini 
ko‘rsatganlar. Rossiya o‘quvchilarining natijalari juda yuqori bo‘lgan. 
2015-yilgi tadqiqotda 4-sinf o‘quvchilari matematik savodxonlikdan 

---

17 
7-o‘rinni va tabiiy fanlar bo‘yicha 4-o‘rinni egalladilar. Sakkizinchi 
sinf o‘quvchilari matematika bo‘yicha 6-o‘rinda va tabiiy fanlar 
bo‘yicha 7-o‘rinni egallaganlar. Shu bilan birga, reyting Rossiya 
maktab ta’limining uchta katta muammolarini aniqladi:
1) uy vazifalarining katta miqdori;
2) o‘rta sinflardagi akademik ko‘rsatkichlarning keskin 
pasayishi; 
3) o‘qituvchilarning o‘z ishlariga noroziligi.