Jurnal 1918-yil dekabr oyidan chiqa boshlagan

O‘quv-tadqiqot faoliyatining asosiy maqsadlari:
– bo‘lajak mutaxassisning kasbiy tayyorgarligini takomillashtirish;
– talabalarning shaxsiyati va ijodkorligini rivojlantirish;
– mutaxassis-tadqiqotchini shakllantirishdan iborat. 
Talabalarning o‘quv-tadqiqot faoliyatini shakllantirish uslubiy tizimining quyida
-
gi tarkibiy qismlarini-o‘rganish jarayonida uni tashkil etish usullari va shakllarini tahlil 
qilamiz. “Usul” atamasi yunoncha “methodos” so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, tadqiqot 
nazariyasi ma’nosini anglatadi. Pedagogik adabiyotlarda keltiriladigan “O‘qitish usuli” 
tushunchalariga to‘xtalib o‘tamiz. 
K. Babanskiyning fikricha, “O‘qitish usuli – bu ta’lim muammolarini hal qilishga 
qaratilgan o‘qituvchi va talabalarning tartibli o‘zaro bog‘liq faoliyatli usulidir”. 
T.A. Ilyina o‘quv usuli bilan o‘quvchilarning bilim faoliyatini tashkil etish usuli tus
-
huniladi. Didaktika tarixida o‘qitish usullarining turli tasniflari ishlab chiqilgan. 
Metodlarni talabalar faoliyatining tabiati (mustaqillik va ijodkorlik darajasi) bo‘yi-
cha tasniflashga to‘xtalamiz. Ushbu samarali tasnif 1965-yilda I. Lerner va N. Skatkin 
tomonidan taklif qilingan. Ular haqli ravishda ta’kidladilarki, usullarga ko‘plab oldingi 
yondashuvlar, treninglar ularning tashqi tuzilmalari yoki manbalaridagi farqlarga asos
-
langan bo‘ladi. Ta’limning muvaffaqiyati hal qiluvchi darajada talabalarning yo‘nalishi 
va ichki faoliyatiga, ularning faoliyatining xususiyatiga bog‘liq bo‘lganligi sababli, bu 
usulni tanlashning muhim mezoni bo‘lib xizmat qilishi kerak. Faoliyatning tabiati, mus
-
taqillik va ijodkorlik darajasi I. Lerner va N. Skatkin o‘qitishning beshta usulini ajratib 
ko‘rsatishni taklif qildilar, ularning har birida talabalar faoliyatida faollik va mustaqillik 
darajasini oshiradi.
Talabalar ma’ruzada, o‘quv yoki uslubiy adabiyotlardan, ekrandagi qo‘llanma 
orqali tayyor shaklda bilim olishadi. Idrok qilish va tushunish haqida dalillar, baho
-
lar, xulosalar talabalarning reproduktiv fikrlash doirasida qo‘llaniladi. O‘quv jarayonida 
ushbu usul katta hajmdagi ma’lumotlarni uzatish uchun eng keng qo‘llaniladi. 

---

40
“XALQ TA’LIMI”
ilmiy-metodik jurnali. 2023. № 2. www.pubedu.uz