K arim a q osim ova

badiiy asam i yozuvchiga ergashib yaxlit o'rganish, obrazlar
vositasida o'rganish, mavzuli-muammoli o'rganish
alohida ajratib 
ko'rsatiladi.
B oshlang'ich sinflarda, asosan, m atn asosidagi tahlildan foydala­
niladi, y a’ni, o 'qituvchi asarni tahlil qilishda asar m atniga asoslanadi. 
Uni o'zgartirm agan holda undagi m a’noni, jozibani o'quvchilarga 
yetkazib beradi.
B oshlang'ich sinflarda m uam m oli tahlil usulidan ham foydalanish 
m um kin. M asalan, 
„Bobur va Humoyun"
hikoyasini o'rganishda 
o'quvchilarga 
„Boburning aytgan gaplari o ‘rinlimi?“, „Hikoyadagiday
holat sodir bo'lishi mumkinmi?“
kabi m uam m oli savollar berish o 'rin li 
bo'ladi. O 'quvchilar asarni ichda o'qiydilar, jam o a bo'lib fikr alm a- 
shadilar, bahslashadilar. Bahs davom ida o ’quvchilar m a’naviy olam ida 
ham , aqliy dunyosida ham m uayyan o'zgarishlar, rivojlanishlar sodir 
bo'ladi. Asar tahlilida qo'llanadigan tanlab o'qish , unga m unosabat 
bildirish, m unosabatlarning turli xilda bo'lishi ham m unozarani keltirib
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

chiqaradi. M unozarali o 'rin m uam m oni yuzaga keltiradi. Endi o ‘quv 
jarayoni oldida m u am m o n i to ‘g ‘ri hal etish vazifasi turadi.
Shunday qilib, b o sh lan g 'ich sinflarda ham badiiy asar m atn in i 
tahlil qilishda, u m u m a n , badiiy asarlarni o 'rg a n ish d a o 'q u v ch i shax­
siga kuchli t a ’sir qiluvchi, ularning saviyasiga m os, b ilim lam in g
o 'zlash tirilish in i t a ’m inlovchi m etod va u su lla rd a n , tahlil tu rlarid an
foydalanish m um kin.
0 ‘QISH DARSLARIDA MUSTAQIL ISHLAR
M ustaqil ish m ashqning faol turi b o 'lib , uni bajarish jarayonida 
o 'quvch ilar fikrlashga va m ustaqil faoliyat yuritishga o'rganadilar. Bir 
vaqtning o 'zid a ikki yoki uch sin f bilan ishlanadigan oz kom plektli 
m aktablarda m ustaqil ish, ayniqsa, ju da zaru r ham d a katta aham iyatga 
ega.
O 'qish darslarida m ustaqil ishni bajarishga bolalar taxm iniy 
tayyorlanadi, albatta. O 'quvchilarni m ustaqil ishga tayyorlashda 
topshiriqning m aqsadi ularga qisqa va a n iq tushuntiriladi. M ustaqil 
ish uchun tanlangan m atnning hajmi kichik va o'q u v ch ilar saviyasiga 
mos bo'lishi lozim . M ustaqil ish turlari h a r xil bo'lib, uni tanlashda 
o'quv chilam ing tayyorgarligi, o'qiladigan m atnn ing xarakteri, asam i 
o 'rganish bosqichi hisobga olinadi.
B oshlang'ich sinflarning o 'q ish darslarida m ustaqil ishning quyi­
dagi turlaridan foydalaniladi:
1. Asarni ichda o ‘qish. 1-sinfda bu m ashqni topshirishdan oldin 
ayrim so'zlarni kesm a harflar bilan tuzdirish va uni o 'qishn i m ashq 
qildirish m aqsadga m uvofiq. O 'q u v yilining ikkinchi yarm idan boshlab 
ichda o'qib, ayrim qatnashuvchi shaxslarning gaplarini topish, uni 
o 'q ish va o 'z so'zi bilan gapirib berish, m atnd an o'qituv chi bergan 
savolga javob bo'lad ig an o 'rin n i topish kabi topshiriqlar berilishi 
m um kin.
2. O 'qilgan 
matn yuzasidan berilgan savollarga javob berish. Bu
m ashq bolalam i d iq q a t-e ’tib o r bilan o'qishga o'rgatadi; bu ish turid an 
oz kom plektli m aktablarda foydalanish dars tartibini belgilashga ham
yordam beradi. M ashqning bu turi asta m urakkablashtira boriladi: a w a l 
o'q uvch ilar m atnga oid savollarga javob berish bilan uning m azm unini 
o'zlashtirsalar, keyin asarning asosiy g'oyasini bilib oladilar, voqea- 
hodisalar o'rtasidagi sabab-natija bog'lanishlarini tushunadilar. B unda 
,,N ega?“ , „N im a u c h u n ? " kabi savollardan foydalaniladi. M asalan,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

4 -sin f „O 'qish kitobi“dagi