K. B. Urazov qurilish tashkilotlarida buxgalteriya hisobining

Ishlab chiqarishni borishiga ta’sir ko‘rsatuvchanligiga ko‘ra qurilish
tashkilotlarining barcha asosiy vositalari ishlab chiqarishga faol va nofaol ta’sir
ko‘rsatadigan asosiy vositalarga bo‘linadi. Maxsus qurilish mashinalari va
mexanizmlari, transport vositalari, ayrim xo‘jalik inventarlari ishlab chiqarishga
katta ta’sir ko‘rsatadigan asosiy vositalar hisoblanadi. Bino va inshoatlar, mebel va
ayrim jihozlar ishlab chiqarishga bevosita faol ta’sir ko‘rsatmaydigan asosiy
vositalarga kiradi.

Mulkiy kimga tegishligiga ko‘ra qurilish tashkilotlari asosiy vositalari
xususiy va vaqtinchalik foydalanishga (ijaraga) olingan asosiy vositalarga
bo‘linadi.
Sotib olish va kelib chiqish manbalariga ko‘ra qurilish tashkilotlarining
asosiy vositalari turli xil bo‘ladi, masalan xorijiy davlatlardan sotib olingan
(import) va respublikamizda ishlab chiqarilgan asosiy vositalar, o‘z kuchi bilan
yaratilgan asosiy vositalar, ta’sis badali sifatida kiritilgan asosiy vositalar va bepul
kelib tushgan asosiy vositalar.
Sotib olingandagi holatiga ko‘ra qurilish tashkilotlari asosiy vositalarini
yangi va oldinlari foydalanishda bo‘lgan asosiy vositalarga bo‘lish mumkin.
Real holatiga ko‘ra qurilish tashkilotlari asosiy vositalari ishlatilayotgan
(ekspluatatsiyadagi), kapital ta’mirlashdagi, konservatsiya qilingan, zahiradagi,
sotishga va tugatishga tayyorlangan, ijaraga berilgan asosiy vositalarga ajratiladi.
Sotishga va tugatishga tayyorlangan asosiy vositalar alohida qismlarga ajratilgan
holda saqlanishi mumkin.
Alohida ishlarni bajarishga mo‘ljallanganligiga ko‘ra qurilishda
qo‘llanilayotgan asosiy vositalar maxsus, universal va aralash maqsaddagi asosiy

---

vositalarga bo‘linadi. Kranlar, beton qorish mashinalari, temir va taxta kesish,

burg‘ulash jihozlari, kovushli ekskavatorlar, grederlar va shu kabi ayrim qurilish
texnikalari maxsus asosiy vositalar hisoblanadi. Traktorlar, buldozerlar, ayrim
transport vositalari, bino va inshoatlar universal harakterga ega bo‘ladi.