K ic h ik b iz n e s V a t a d b ir k o r L ik s u b y e k t L a r id a m a r k e t in g f a o L iy a t in I t a s h k IL

---

4-bob. K IC H IK B IZ N E S V A T A D B IR K O R L IK  
S U B Y E K T L A R ID A M A R K E T IN G F A O L IY A T IN I T A S H K IL
E T ISH
4.1. K ichik biznes va tadbirkorlik faoliyatid a m ark etin gn in g
ahamiyati
Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatida qaror qabul qilish va uni 
ishlab chiqishda kichik biznes va tadbirkorlikning samarali vositasi hamda 
asosi bo'lib marketing hisoblanadi hamda kichik biznes va tadbirkorlik 
faoliyatini boshqarish tizimida, uni tashkil etishda, rejalashtirish va nazorat 
qilishda muhim ahamiyat kasb etadi. «Ay-si-ay» konsemi boshqaruvi raisi 
Djon harvi Djons kichik biznes va tadbirkorlikda marketingni o'rnini 
tavsiflab 
shunday 
deydi, 
ya’ni 
«Marketing 
kichik 
biznes 
va 
tadbirkorlikning tayanch omilidir. Bu nafaqat yoqilg'i, balki kema 
komandasidir»17.
Marketing elementlarining paydo XVII asrning o'rtalariga borib 
taqaladi. Bu davrgacha tovarlami natural ayirboshlashning turli shakllari 
paydo bo'ladi, keyinchalik marketing faoliyatining birinchi elementlari, 
ya’ni reklama, narx, sotish kabilarning rivojlanishi kuzatildi.
Marketing tushunchasi bozor sohasini har qanday faoliyati bilan 
bog'liqdir, shu bois marketing so'zini tarjimasi va kelib chiqishi keltiriladi 
(ing. Market bozor, ing faol, faoliyat, harakat ma’nosini anglatadi).
Marketing nafaqat falsafa, fikrlash tarzi va iqtisodiy tafakkur 
yo'nalishi, ammo ayrim firma, kompaniya, tarmoq va butun iqtisodiyot 
bo'yicha amaliyot faoliyati hamdir.
Talab bilan taklifning o'zaro ta’siri alohida shaxslar yoki guruhning 
xohish-ehtiyojlarini uzluksiz qondirish jarayoni hisoblanadi. Bu jarayon 
o'z navbatida shunday ijtimoiy-i qtisodiy kategoriyalarning o'zaro 
ta’siriga asoslanadi, ya’ni ularga muhtojlik, ehtiyoj (xohish), talab, xarid 
qilish (ayirboshlash, bitim) va aniq tovar va xizmatlaming iste’moli 
(ishlatilishi) kiradi.
Bu tushunchalar marketing tushunchasi, mohiyatini aniqlashga 
imkon beradi.
Quyida marketingning asosiy kategoriyalari berilgan (4.1.1-rasm).
Muhtojlik kishining biror-bir narsa etishmasligini his etishidir.
Ehtiyoj individ shaxsning madaniy darajasiga asosan maxsus shaklga 
muhtoj likdir.
Talab xarid quwatiga ega ehtiyoj.
17 Багиев ГЛ. и др. Маркетинг. Учебник. Спб.:Питер, 2008, - 83 стр.
109

---

Talab mavjud, potensial hamda xohish talabga bo'linadi.
B o z o r
T o v a r
E h tiy o t