K. Yu. Belaya innovatsiyaning quyidagi sabablarini aniqlaydi

Mavzu: Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida innovatsiyalar turlari. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida innovatsiyalarni normativ-huquqiy qo’llab-quvvatlash.

Tayanch so‘z va iboralar: Potentsial imkoniyatlar, madaniyqadriyatlar, axloqiy qadriyatlar, uzluksiz ta'lim, ijtimoiy yo'nalishlar, ilmiy izlanishlar, tizim, diagnostik, prognostik, innovatorlar, pedagogik jamoalar.
Zamonaviy maktabgacha ta'lim muassasasida innovatsiyalarni tashkil etish va mazmunining dolzarbligi shubhali emas. Innovatsion jarayonlar maktabgacha ta'limning rivojlanishidagi muntazamlik va muassasaning ishidagi bunday o'zgarishlarga tegishli bo'lib, uning xodimlarining faoliyati va fikrlash tarzining o'zgarishi bilan birga keladi, tizimning bir davlatdan o'tishiga olib keladigan yangi barqaror elementlarni (yangiliklarni) joriy etish muhitiga kiritadi.
Bugungi kunda ta'lim sohasida ko'plab yangiliklar mavjud boshqa tabiatdagi, yo'nalishi va ahamiyati, katta yoki kichik davlat islohotlari olib borilmoqda, tashkilot va tarkibga innovatsiyalar, o'qitish usullari va texnologiyalari kiritilmoqda. Innovatsion faoliyat muammosini nazariy o'rganish ushbu jarayonning o'z-o'zidan ketishi va uni samarali boshqarish uchun ta'limni yangilash, uni tushunish va yangilash uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Bizning pedagogik tizimimizdagi inqiroz davri nafaqat "yuqoridan o'zgarishlarni" kutish, balki o'zimizdagi o'zgarishlarga ehtiyojni his qilish uchun ham sabab bo'ladi.Zamonaviy maktabgacha ta'lim muassasasining hayoti pedagogika sohasidagi ilmiy yutuqlarni jiddiy qo'llab-quvvatlamasdan, yangi texnologiyalarni joriy qilmasdan va eksperimental tadbirlarni o'tkazmasdan amalga oshirib bo'lmaydi. Buning sababi, ta'lim muassasasining turidan qat'i nazar, professor-o'qituvchilar faoliyati doimo ta'lim sifatini topishga qaratilgan.
K.Yu. Belaya innovatsiyaning quyidagi sabablarini aniqlaydi:
1. Maktabgacha ta'limdagi mavjud muammolarning echimini faol qidirish zarurati.
2. O'qituvchi xodimlarning aholiga ko'rsatiladigan xizmatlar sifatini yaxshilash, ularni yanada xilma-xil qilish va shu bilan bolalar bog'chalarini saqlab qolish istagi.
3. Boshqa maktabgacha muassasalarga (tashkilotlarga) taqlid qilib, o'qituvchilarning innovatsiyalar butun jamoaning faoliyatini yaxshilaydi degan intuitiv g'oyasi.
4. Shaxsiy o'qituvchilarning erishilgan natijalardan doimiy noroziligi, ularni takomillashtirishga qat'iy intilishi. Katta, muhim biznesda ishtirok etish zarurati.
5. Pedagogik universitetlarning so'nggi bitiruvchilari, uzluksiz ta'lim kurslari talabalarining olgan bilimlarini amalga oshirish istagi.
6. Ayrim ota-onalar guruhlarining ortib borayotgan talablari.
7. Bolalar bog'chalari o'rtasidagi raqobat
Muammoni hal qilish zarurati tug'ilganda innovatsiyalarga bo'lgan ehtiyoj paydo bo'ladi, kerakli va haqiqiy natijalar o'rtasida qarama-qarshilik yuzaga keladi.
Hozirgi kunda biz innovatsiyalarni tashkil etishga olib keladigan bir qator ijtimoiy yo'nalishlarni ajratib ko'rsatishimiz mumkin:

• 
  o'quv jarayonini insonparvarlashtirishga qo'yiladigan talablar;
  
• 
  joriy etilishi munosabati bilan bolalarning rivojlanishi va ta'lim sifati darajasining yuqori darajasi;
  
• 
  madaniy va axloqiy qadriyatlarga yo'naltirish;
  
• 
  ta'lim muassasalari o'rtasidagi raqobat munosabatlari;
  
• 
  bolalar va ularning ota-onalarining qiziqishlari va ehtiyojlari xilma-xilligiga faol munosabat;
  
• 
  o'qituvchilarning innovatsion o'quv tashabbusida ko'rsatilgan katta potentsial imkoniyatlar
  

Innovatsiyalar insonning har qanday kasbiy faoliyatiga xosdir va shuning uchun tabiiy ravishda o'rganish, tahlil qilish va amalga oshirish ob'ektiga aylanadi. Umuman olganda innovatsiyalar vujudga kelmaydi, ular ilmiy izlanishlar natijasi, individual o'qituvchilar va butun jamoalarning ilg'or pedagogik tajribasi. Bu jarayon o'z-o'zidan bo'lishi mumkin emas, uni boshqarish kerak. Lug'at S.I. Ojegova yangi yangi ta'rifni beradi: "Yangi - avval yaratilgan yoki qilingan, yaqinda paydo bo'lgan yoki paydo bo'lgan; o'rniga avvalgi, qaytadan ochilgan, yaqin o'tmish yoki hozirgi bilan bog'liq, unchalik ma'lum emas, kam ma'lum."
Maktabgacha ta'lim muassasasining rivojlanish jarayoni murakkab dinamik tizimdir, shuning uchun innovatsion faoliyat (tizim sifatida) ham ko'p tuzilgan va uni quyidagi tarkibiy qismlarga bo'lish mumkin: faoliyat, mavzu, daraja, tarkib, boshqaruv, tashkiliy.
Operatsion tuzilma quyidagilardan iborat: tarkibiy qismlar: motivlar, maqsad, vazifalar, tarkib, shakllar, usullar, natijalar. Ushbu fan tarkibiga o'quv jarayonidagi barcha ishtirokchilarning innovatsion faoliyati kiradi: rahbar, uning o'rinbosarlari, o'qituvchilar, o'quvchilar, ota-onalar va boshqalar. Darajali tuzilma institutdagi innovatsion faoliyat hukumatning barcha darajalariga: xalqaro, federal, mintaqaviy, tuman va maktablarga tegishli bo'lishi kerakligini ta'kidlaydi. Innovatsion jarayonning tarkibiy tuzilishi o'quv jarayonining barcha sohalarida innovatsiyalarning tug'ilishi, rivojlanishi va rivojlanishini, maktabgacha yoshdagi bolalarni o'qitishni boshqarishni va boshqalarni o'z ichiga oladi. Ta'lim muassasasida innovatsion jarayonni boshqarishning yo'qligi tezda uning pasayishiga olib keladi, shuning uchun boshqaruv tuzilmasining mavjudligi bu jarayonda barqarorlashtiruvchi va qo'llab-quvvatlovchi omil bo'lib, o'zini o'zi boshqarish elementlarini istisno etmaydi. Innovatsion jarayonning tashkiliy tuzilmasi quyidagi bosqichlarni o'z ichiga oladi: diagnostik - prognostik - aslida tashkiliy - amaliy - umumlashtirish - amalga oshirish.
Innovatsiyalarning barcha tarkibiy qismlari o'zaro bog'liq. Ularni parallel ravishda, bir vaqtning o'zida bajarish juda muhim va zarur, bu ta'lim muassasasining samarali rivojlanishiga imkon beradi.
Innovatsion faoliyat har doim o'z tashuvchilariga ega. Bular pedagoglar - innovatorlar, pedagogik jamoalar, rahbarlar - pedagogik nazariya va amaliyotga konstruktiv yangilik olib keladigan innovatorlardir. Subyektiv omil innovatsiyalarni joriy etish va tarqatish bosqichida hal qiluvchi rol o'ynaydi. Shu munosabat bilan, innovatorlarga pedagogik jamoada alohida o'rin tutadigan va o'ziga xos tuzilishi, psixologiyasi va ehtiyojlariga ega bo'lgan o'ziga xos ijtimoiy toifa sifatida qarash kerak. Buni tushunmasdan innovatsion jarayonlarning rivojlanishini boshqarish mumkin emas.
Mamlakatimizda ta’lim sohasidagi innovatsion jarayonlar mohiyatini ilmiy o‘rganish bilan bir qatorda innovatsiyalarning me’yoriy-huquqiy bazasi ishlab chiqilgan. Ta'lim muassasasining innovatsion faoliyatida turli darajadagi hujjatlardan foydalanish mumkin - xalqaro huquq normalari, federal qonunlar va mahalliy hokimiyat qarorlari, ta'limning mintaqaviy va shahar hokimiyatlari qarorlari. Innovatsion jarayon tashkil etilayotgan o'quv yurtining rahbari barcha o'zgarishlarni benuqson huquqiy asosda amalga oshirishi shart. Ta'lim tizimida innovatsion faoliyatni rivojlantirish masalalari keyingi yillarda qabul qilingan hujjatlarda o'z aksini topgan. Maktabgacha menejment sohasiga tegishli bir qator hujjatlar. Ular jonlanishiga hissa qo'shdilar maktabgacha ta'lim muassasalari maktabgacha ta'limni tashkil etishning yangi shakllari - innovatsiyalarni yaratish va amalga oshirish to'g'risida.
Foydalanish, sifat, samaradorlik bo'yicha ko'rsatmalar bo'lgan Rossiya ta'lim tizimini modernizatsiya qilish sharoitida maktabgacha ta'lim muassasalariga qo'yiladigan talablarda o'zgarishlar mavjud. Erta maktabgacha ta'lim faoliyatini rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlari quyidagilardan iborat:
Maktabgacha ta'lim sifatini oshirish;
Ta'limning innovatsion texnologiyalaridan foydalanish;
O'zini jamiyatning bir qismi sifatida anglashga qodir bo'lgan maktabgacha yoshdagi bolaning shaxsiy rivojlanishi;
Maktabgacha ta'lim muassasasi faoliyatining ikkita asosiy usuli mavjud. Quyida har bir turdagi asosiy xususiyatlar va ularning o'ziga xos xususiyatlari keltirilgan.
Rivojlanish rejimida maktabgacha yoshdagi bolalarning faoliyati maqsadli, muntazam, uzluksiz va qaytarib bo'lmaydigan jarayon bo'lib, ko'p bosqichli tashkiliy, madaniy va ijodiy yo'naltirilganlik va doimiy ravishda kengayib boradigan rivojlanish potentsialidan foydalanish bilan ajralib turadi.Yana bir jihat ushbu o'tish davrining sifat jihatlari bilan bog'liq: innovatsiyalar erta bolalikni parvarish qilishda shoshilinch ehtiyojlar va imkoniyatlarga qanchalik mos keladi. Shu sababli, maktabgacha tarbiya muassasalarini rivojlantirishdagi dolzarb muammolarni aniqlash masalasi eng muhim masalaga aylanmoqda.
bolalarning individual rivojlanishini har tomonlama qo'llab-quvvatlashni tashkil etish o'quv jarayoniga, uni rejalashtirishga va bolalar bog'chasi faoliyatini dasturiy va uslubiy qo'llab-quvvatlashga har xil yondoshishni talab qiladi. Rossiya jamiyatining maktabgacha ta'lim sifatiga o'zgaruvchan talablari maktabgacha tarbiya muassasasini zamonaviy keng qamrovli ta'lim dasturlari, texnologiyalari va usullaridan foydalanishga undashi kerak.
Zamonaviy maktabgacha ta'lim muassasasida innovatsion menejment quyidagilarni o'z ichiga oladi:

• 
  innovatsiyalar rejalari va dasturlarini ishlab chiqish;
  
• 
  innovatsion mahsulotni ishlab chiqish va uning amalga oshirilishini monitoring qilish;
  
• 
  yangi mahsulotlarni yaratish bo'yicha loyihalarni ko'rib chiqish;
  
• 
  yagona innovatsion siyosatni amalga oshirish - barcha tarkibiy bo'linmalar faoliyatini muvofiqlashtirish;
  
• 
  innovatsion jarayonlarning moliyaviy va moddiy ta'minoti;
  
• 
  innovatsiyalarni amalga oshiradigan xodimlarni boshqarish;
  
• 
  innovatsion muammolarni kompleks hal qilish uchun maqsadli guruhlarni yaratish.
  

Maktabgacha ta'lim muassasasida innovatsion menejmentga misollar:
1. Innovatsion jarayonlarning dasturiy va uslubiy ta'minotini ishlab chiqish: Maktabgacha ta'lim muassasalarini rivojlantirish dasturlari, biznes-reja, o'quv dasturi, yillik reja.
2. Innovatsion kollektiv va individual pedagogik loyihalarni ishlab chiqish va amalga oshirish.
3. Maxsus ta'limni tabaqalashtirishning yangi shakllarini joriy etish: vaqtincha nutq terapiyasi guruhi, log nuqtasi.
4. Maktabgacha ta'lim muassasalari o'quvchilari uchun qo'shimcha bepul o'quv va sog'lomlashtirish xizmatlari tarmog'ini yaratish: klublar, studiyalar, bo'limlar va boshqalar.

Insonni tabiatdagi o‘rni va bolalarni dunyoqarashlarini shakllantirish. Inson o‘zining kelib chiqishi moddiy va ma’- naviy talablariga binoan jonli va jonsiz tabiat bilan uzviy bog‘liqdir. Insonning biosferada tutgan o‘rni 2 tomonlama bo‘ladi. Ya’ni bu biologik obyekt bo‘lib, muhitning fizik omillarga qaramdir, chunki bizni o‘rab turgan atroàf-muhitdanborliqdan nafas oladi, oziqlanadi va modda almashinishi natijasida tabiatni bizga bo‘lgan foydasini va mehribonchiligini ko‘radi. Maktabgacha yoshdagi bolalar tabiat bilan bog‘chaga kelayotganda va bog‘chadan ketayotganda to‘qnash keladilar. Bunda bolalarda ko‘chada ko‘rgan, eshitgan va bilgan narsalari haqida bog‘chaga kelganlarida ham aga aytib beradigan bo‘ladilar. Bu esa bolalarga ziyraklikga hamda ko‘chada hushyor bo‘lib yurish kerakligini o‘rgatadi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi va oiladagi bolalarning tabiat bilan tanishtirishda tarbiyachining va oila tarbiyachisining oldiga juda katta vazifalar qoyiladi. Tarbiyachi va oila tarbiyachisi bolalarga bilim berishda o‘zining bilim doirasini kengaytirishi va har bir sohadan xabardor bo‘lishi kerakdir. Tabiatda bo‘layotgan voqea va hodisalarni bolalarga tushunarli, aniq, ravon, yoshiga mos holda yetkazish kerak va bu har bir tarbiyachi hamda oila tarbiyachidan talab etiladi.

Tarbiyachi bolalarni tabiat bilan tanishtirish uchun «Uchinchi mingyillikning bolasi» tayanch dasturida berilgan tabiatga oid bilimlar bilan tanishib chiqqan va har bir yosh guruh uchun berilishi lozim bo‘lgan bilim, ko‘nikma, malakalar haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lishi zarur. Tarbiyachi har bir faslda olib boradigan tabiat haqidagi bilimlarini to‘g‘ri rejalashtirishi, yer maydonchasidagi o‘ simliklar, tirik burchakdagi xona o‘simliklari, akvariumda, terrariumda yashovchilarni parvarishqilish ko‘nikmalarini, qafasdagi qushlar va mayda sutemizuvchilar bilan tanishtirishni to‘g‘ri yo‘lga qo‘yishi zarur. Tarbiyachi bolalarni yuqoridagilar bilan tanishtirar ekan, ularning dunyoqarashini shakllantirib, jonli va jonsiz tabiatning xususiyatlarini o‘rganib, ular haqida dastlabki tushunchalar beradi.

Bolalar bog‘chasidagi yer maydonchasi – bu bolalar uchun o‘yin, sayr, mashg‘ulot o‘tkazish mumkin bo‘lgan joy bo‘lib hisoblanadi. Kuzda, qishda va bahorda bolalar ko‘p vaqtlarini yer maydonchasida o‘tkazadigan, yozda kun mobaynida vaqtlarini o‘sha yerda o‘kazishlari mumkin bo‘ladi. Yer maydonchasida bolalarning sezgi organlari rivojlanib boradi, bolalar o‘z ko‘zlari bilan tabiatdagi o‘zgarishlarni ko‘rib,

• 
  Bolalar bog‘chasidagi yer maydonchasi – bu bolalar uchun o‘yin, sayr, mashg‘ulot o‘tkazish mumkin bo‘lgan joy bo‘lib hisoblanadi. Kuzda, qishda va bahorda bolalar ko‘p vaqtlarini yer maydonchasida o‘tkazadigan, yozda kun mobaynida vaqtlarini o‘sha yerda o‘kazishlari mumkin bo‘ladi. Yer maydonchasida bolalarning sezgi organlari rivojlanib boradi, bolalar o‘z ko‘zlari bilan tabiatdagi o‘zgarishlarni ko‘rib,
  
• 
  kuzatib, tahlil qilib boradilar. Yer maydonchasida ishlar orqali gulzorda, bog‘da, polizda bolalar jamoa bo‘lib ishlashga hamda ba’zi mehnat qilish qobilyatlarini o‘stirib boradilar. O‘z mehnatlari orqali mehnatga bo‘lgan mehr-muhabbatlari ortib boradi va berilgan vazifani bajarish majburiyatini his qilishga o‘rgatib boriladi.
  

Pedagogikada metod — pedagog va ta’lim oluvchining (bolaning) ma’lum ta’lim-tarbiyaviy natijasi: bilimlarni egallash, malaka va ko‘nikmalarni hosil qilish, qobiliyatlarni o‘stirish,

Pedagogikada metod — pedagog va ta’lim oluvchining (bolaning) ma’lum ta’lim-tarbiyaviy natijasi: bilimlarni egallash, malaka va ko‘nikmalarni hosil qilish, qobiliyatlarni o‘stirish,

axloqiy sifatlar, xulq odatlarni shakllantirishga erishish uchun yo‘llangan hamkorlikdagi faoliyatining usulidir. Bolalar bog‘ chasida bolalarni tabiat bilan tanishtirish jarayonida turli