KadîMÎ’Nİn kerbelâ mersiyeleri
Yüklə 438,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Turkish Studies
Benim peygamberin hem de Alî’nin nûru bir sultân Benim Zehrâ-yı Betûl’ün goncesi lü’lü-i mercân Benim, dedi hilâfet sâhibi hem vâris-i Kur’ân GiyinmiĢ mâtem esvâbın bugün kevn ü mekân ağlar Döker yaĢ tâ kıyâmet sâkinân-ı âsumân ağlar ( s. 221 ) Hz. Hüseyin, Ģaire hayat bahĢetmiĢtir. Bu sebeple o da bütün varlığını onun yoluna fedâ etmiĢtir. ġair, onun aĢkıyla doludur. Gönlünün çerâğıdır Hz. Hüseyin. Onun aĢkıyla yanmıĢ, gönül aynasında o görünmüĢtür. Kadîmî bu sebeple ondan rahmet diler, sıkıntılarından, onun yardımıyla kurtulmak ister: Bütün varım fedâ olsun Hüseyn’in yoluna billâh Bana bahĢ eyledi bunda hayât-ı câvidân ol Ģâh Teberrâyı tamâm etdim tevellâya olup âgâh Yezîd ibni Yezîd’e ben ederdim laneti her an
Vücûdum Ģehri tolmuĢdur senin aĢkınla ey dilber Cemâlin nûru gönlümde uyandırdı çerâğ enver Gönül mir’âtine bakdım göründü gözüme Ekber TemâĢâ-yı cemâlinden gönül dâ’im olur Ģâdân
Kadîmî hâk-i pâyına yüzün sürer diler rahmın ġikâyet olmasın Ģâhım gider bir dem anın zahmın ġu’ûru kalmadı zîrâ ki söndürdü bütün fehmin Muhakkakdır bu zahmından gece gündüz olur nâlân ( s. 1005 ) ġair sadece mersiyelerinde değil, diğer Ģiirlerinde de Hz. Hüseyin sevgisini dile getirir. AĢağıda tamamını vereceğimiz Ģiirde baĢtan sona Hz. Hüseyin sevgisini dile getirmiĢ ve onun yol göstericiliğini dilemiĢtir. O, Hz. Muhammet’in yadigârıdır, bu sebeple yol göstericidir. O, Hak yolunda Ģehit olmuĢtur. O peygamberin vârisi, Ehl-i Beyt’in Ģeb-çerâğıdır. Dert ehlinin dermânı, aĢk ehline tâbî olanlara önderdir: Dîvân-ı Kadîmî MeĢ’al-i mihrinle bize reh-nümâsın yâ Hüseyn Yâdigâr-ı Mustafâ vü Murtazâ’sın yâ Hüseyn
Vech-i pâkin âleme bahĢ eyledi nûr-ı ziyâ Hakk yolunda sen Ģehîd-i Kerbelâ’sın yâ Hüseyn
Vâris-i taht-ı risâlet, Ģeb-çerâğ-ı hânedân Kadîmî’nin Kerbelâ Mersiyeleri 719
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/1 Winter 2012 Ehl-i derde hâdî-i rahmet-fezâsın yâ Hüseyn
ġems-i rûyun âleme saldı ziyâ ey muktedâ Tâbiân-ı ehl-i aĢka pîĢvâsın yâ Hüseyn
Biz belâ nâveklerine sînemiz kıldık küĢâd Derde dermân eyleyen müĢkil-küĢâsın yâ Hüseyn
Mübtelâ-yı derd olanlar Ģerbet-i lutfun diler Bu Kadîmî’n derdine her dem devâsın yâ Hüseyn ( s. 1494 ) 3.2.4. Kerbelâ Sevgisi ve Kerbelâ’ya Gitme İsteği Kadîmî için Hz. Hüseyin’in Ģehit edildiği yer olan Kerbelâ çok önemlidir. Bu sebeple dâimâ oraya gitme arzusu duymuĢtur. Bu arzuyu dile getiren Ģiirler yazmıĢtır. ġiirlerin üzerine düĢtüğü notlarda bu arzu görülmektedir. Üç Ģiirin üzerine not düĢülmüĢtür. Bu notlarda “Kerbelâ’ya gitmek istediğim anda yazdığımdır” ( s. 832 ); “Bu dahi Kerbelâ’ya gitmek için söylenmiĢdir” ( s. 832 ); “Bu dahi Kerbelâ için yazılmıĢdır” ( s. 832 ) yazmaktadır. AĢağıya aldığımız bu Ģiirde Kadîmî, Kerbelâ özlemiyle ağlamakta, âĢığın maĢukundan ayrıldığında hissettiklerini hissetmektedir. Çünkü Hak, Kerbelâ’yı ona bir âĢiyân eylemiĢtir. Bu sebeple Kerbelâ’ya karĢı büyük bir özlem duymaktadır: Dîvân-ı Kadîmî (Bu dahî Kerbelâ için yazılmıĢdır) Gözlerimden yaĢ yerine akmağa baĢladı kân
Bak bu cismimdeki yaralardan oldu kân revân YetiĢir gayrı bu âĢık kemteri incitmeyin Bir dahî âh eyler isem ser-te-ser yanar cihân
ÂteĢ-i âhımla yandı nice sahrâ ile tağ ġu’le-i nâr-ı Ģerârım geçdi Kâf’ı bir zamân
ÂĢıkı maĢûkdan eylemek revâ mıdır cüdâ Etmeyin lâzım değildir bunda isticâl hemân
Nâleler kıldıkça âhû-yı nigârım sîneden ġübhesiz âciz kalır bast-ı kelâmdan bu zebân 720 Mumine ÇAKIR
Kerbelâ yâdını andıkça o anda bî-riyâ Kalbimin her köĢesinden gelir yüz bin figân
Nâmımı bunda benim siz turmayıp yâd eyleyin Kıldı çünki Hakk Kadîm’e Kerbelâ’da âĢiyân ( s. 832 ) 3.2.5. Dua Kadîmî’nin mersiyelerinde duâ kısmı genellikle sonlardadır. Zaman zaman beddua ile arka arkaya gelmektedir. Dualarda Ģair, Allah’a dua etmekle birlikte Hz. Hüseyin’den de Ģefâat dilemekte ve onun ihsânını istemektedir: Kadîmî’yi katârından ayırma ey ulu sultân Kapında dâimâ lutfunla ihsânın diler ey Ģâh ( s. 221 ) ġair, kendini günahkâr olarak görür. Bu sebeple Hz. Peygamber hakkı için Hz. Hüseyin’den af diler. O, Ehl-i Beyt’in yoluna canını baĢını fedâ etmiĢtir. Buna karĢılık ihsan bekler: Rû-siyâhım cürmüm afv et ey Ģehîd-i Kerbelâ Mazhar-ı feyz-i sa’âdet et be-hakk-ı Murtazâ Ehl-i Beyt’in yoluna cân u ser kıldım fedâ Bâb-ı ihsânını bekler bu Kadîmî-i gedâ ( s. 288 ) Kadimî, Kerbelâ Ģehitleri için gönülden hürmet bekler. Hz. Ali evladına rahmet diler. Bununla birlikte onları Ģehit eden Yezid’e de lanet edilmesini ister. Kendi günahlarının affı için de Hz. Hüseyn’den ve Hak yolunda severek canlarını veren Ģehitlerden Ģefaat diler: ġehîd-i Kerbelâ için gönülden edelim hürmet Yezîd’e âline hep durmadan eyleyelim lanet Bütün evrâd u ezkârım Alî evlâdına rahmet Kadîmî’nin günâhını be-hakk-ı ġâh-ı Hüseyn afv et Çevirip Kerbelâ deĢtin hem ol Ģâha kılıp udvân Su vermedi Ģehîd etdi Hüseyn’i ol ġemir Mervân ( s. 289 )
Severek cânların terk eyleyen bunca Ģehîdânın Yüzü suyu hürmetine Kadîmî’ye eyle ihsân ( s. 1794 ) 3.2.6. Beddua Kerbelâ mersiyelerinin ortak özelliklerinden biri Ehl-i Beyt’e zulmedenlere lanet edilmesidir. Kadîmî’nin de mersiyelerinde bu sebeple dua bölümünden daha çok beddua bölümleri bulunmaktadır. Müseddeslerin tekrarlanan beyitleri genellikle beddua içermektedir: Kadîmî’nin Kerbelâ Mersiyeleri 721
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/1 Winter 2012 Kırılsın ellerin ġemir, kör olsun gözlerin Mervân TutuĢsun âteĢîn tabut içinde kalmasın niĢân ( s. 1149 ) Yezid, ġemir, Ġbn-i Zerkâ, Muâviye, Mervân, Ömer b. Sa’d gibi isimler sıkça tekrarlanır ve özellikle de Yezid’e beddualar edilir. Bu beddualarda bu kiĢilerin acımasızlığı, din düĢmanı oldukları, hainlikleri, zâlimlikleri söylenir. Hz. Hüseyin Ģehittir. Bu sebeple cennette onun her dilediği emrinde olacaktır. ġaire göre, Yezîd’in yeri ise cehennemdir. Cehennemde ateĢi daima artırılmalıdır. Onun elleri kırılası ellerdir: Dedi Hakk kim her ne dilersen ey sevgili cânân Müheyyâ emrine bunda nice hûrî nice gılmân Emr eyle Yezîd’i atsınlar dûzah-ı nâra hemân Nârını tezyîd eylesinler etdikçe âh u figân KâĢ destin kırılaydı kim Murtazâ gül-terîne Urmaz olaydın tîgın beden-i nâzik-terîne ( s. 217 ) Yezid ve onun emrindekiler, yaptıkları ile Hz. Muhammed’i ve Hz. Ali’yi kabirlerinde huzursuz etmiĢlerdir. Ama yaptıkları yanlarına kalmayacaktır: Ey Yezîd-i pür-necis ey Ġbn-i Zerkâ bed-zuhûr Nasıl kıydın ciğer-pâre-i Zehrâ’ya bî-futûr Kabrinde Muhammed’le Alî’yi etdin bî-huzûr ġühedâ baĢların görünce duydun mu sen sürûr Sandın mı etdiklerin yanına kalacak ey Ģûr Sad hezâr lanet olsun cânına ey kelb-i akûr ( s. 218 ) Kadîmî, Hz. Hüseyin’in katline üzülmeyenlere de beddua eder. Onlar bu acıyı yaĢamadıkları için ahmak ve sersemdirler. Muharrem ayının önemini unutup bu ayda eğlenenler de o zâlimlerden farklı değildir: Muhibb-i Ehl-i Beyt ağlar bu gün mâh-ı Muharrem’dir Bu mâtemden elem-nâk olmayan ahmak u sersemdir Bu ayda zevk eden ancak ġemir’le ibn-i Mülcem’dir Yezîd’in, ibn-i Zerkâ’nın, Sa’d’ın yeri cehennemdir Tahammül edemez insân bu zulme olsa da pûlâd Kalır mı yanına etdiklerin aceb behey cellâd ( s. 1150 )
Mersiye-i Kadîmî ġâm u DımıĢk’da cem’ olup bir alay tohm-ı zinâ Kûfe’ye vâlî diye gönderildi ibn-i Zerkâ 722 Mumine ÇAKIR
Ġbn-i Ziyâd menĢûr yazdırmada turmadan aslâ LeĢkere baĢ aradı saldıracak hem kilâb-âsâ Geldi leĢker-i Yezîdân Kerbelâ’ya hûn-feĢân Yağdırdılar mazlûmâna hançer, ĢemĢîr-i bürrân
Vâlî olmak zevki ile terk edip dîn ü îmân GelmiĢdi la’în Sa’d’e câzib, Rey’le Taberistân Çekdi leĢkerini sahrâ-yı belâya bed-zebân Âl-i Resûl’e eylediler zulmü Mervâniyân Geldi leĢker-i Yezîdân Kerbelâ’ya hûn-feĢân Yağdırdılar mazlûmâna hançer, ĢemĢîr-i bürrân
Gelince kasd-ı Hüseyn’e ġemr-i pelîd bed-likâ BaĢladı feryâd u zâra atĢân, etfâl u nisâ Zulm-i udvân eylediler teĢne-gâna eĢkiyâ Neyledin netdin o Ģâhı, ey sipihr-i bî-vefâ Geldi leĢker-i Yezîdân Kerbelâ’ya hûn-feĢân Yağdırdılar mazlûmâna hançer, ĢemĢîr-i bürrân
Yağma için hayme-gâha kasd edip ol Ģûr-ı Ģer Nâkalar üstünde Ehl-i Beyt etdi ġâm’a sefer Ġbn-i Süfyân eylediler dîn-i Ġslâm’ı heder Kanı ile, dîni ihyâ eyledi hayru’l-beĢer Geldi leĢker-i Yezîdân Kerbelâ’ya hûn-feĢân Yağdırdılar mazlûmâna hançer, ĢemĢîr-i bürrân
ġühedâ baĢlarını nîzelerine takarak Ehl-i Beyt’in ciğerin hicr âteĢine yakarak ġehribânû, Zeynel, Zeyneb göz yaĢları saçarak Feryâd ediyorlar dönüp Kerbelâ’ya bakarak Geldi leĢker-i Yezîdân Kerbelâ’ya hûn-feĢân Yağdırdılar mazlûmâna hançer, ĢemĢîr-i bürrân
Cümle hayvânât olurken bu sahrâlarda hem sîr-âb Kadîmî’nin Kerbelâ Mersiyeleri 723
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/1 Winter 2012 Kesdiler nehr-i Fırât’ı vermeyip bir katre âb Ehl-i Beyt’i eylediler âh, atĢdan dil-kebâb ġemr-i la’în Ģâh Hüseyn’e etdi zulm-i bî-hesâb Geldi leĢker-i Yezîdân Kerbelâ’ya hûn-feĢân Yağdırdılar mazlûmâna hançer, ĢemĢîr-i bürrân ( s. 1050-1051 ) Mersiye-i Kadîmî Demdir ey dil ağla turma tende cân ağlar bu gün Âh u efgân eyle kim cümle cihân ağlar bu gün
Bu Muharrem mâhıdır, mâtem demidir, ağla gel Ol Ģehîd-i Kerbelâ’ya âĢıkân ağlar bu gün
Hânedân-ı Ehl-i Beyt’e zulm-i udvân etdiler Seyl-i eĢkin akıdıp kevn ü mekân ağlar bu gün
Kurretü’l-ayn-ı Resûl’ü etdiler susuz Ģehîd Nûr-ı çeĢm-i Murtazâ’ya âsumân ağlar bu gün
GörmemiĢ bir mislini devr-i felek bu fitnenin Kâinât hem nüh felek devr-i zamân ağlar bu gün
Büküldü beli çarhın gönüller boyandı kana Zâde-i Fâtımâ’ya lâhûtiyân ağlar bu gün
Ey Kadîmî göz yaĢların turmasın aksın hemân Dökülen hûn-ı Hüseyn’e her göz kan ağlar bu gün ( s. 1152 ) Mersiye-i Kadîmî Baba Hemân tecdîd-i mâtem kıl, gözün yaĢın edip revân Tutar mâtem muhibb-i Ehl-i Beyt olan, olur giryân
Değil yalnız Muharrem’de, akar göz yaĢlarım dâ’im Hüseyn’in aĢkına her an ederim cânımı kurbân 724 Mumine ÇAKIR
Gelince Kerbelâ sahrâsına sardı hemân etrâfını aduvv Behey zâlim, behey gaddâr nedir bu zulm ile isyân
Yezîdân kahr ile beyt ehlini atĢa düĢürdü, âh Fırât nehri mübâh iken bütün zî-rûh için her an
Girip meydâna hem hüccet bırakdı ol Yezîdâna Nasîhat etmeye geldim dedi ol sâhib-i Kur’ân
Sarıp etrâfını misl-i akûr, ol kelb sürüleri Edip nâmelerin inkâr, hayâsız bir sürü nâdân
Hücûma baĢladı kavm-i anûd birbiri ardınca Bu ayda Ehl-i Beyt’e eyledi udvân, Yezîd, Mervân
Feleklerde melekler eyledi feryâd-ı istimdâd Gelince Ģâh Hüseyn’in kasdına mel’ûn ġemir ol an
Muâviye’ye, Yezîd’e, ibn-i Ziyâd mel’ûnuna Okurum laneti turmam buların cânına her an
Severek cânların terk eyleyen bunca Ģehîdânın Yüzü suyu hürmetine Kadîmî’ye eyle ihsân ( s. 1794-1795 )
Sonuç Mersiye, ölen bir kiĢinin ardından duyulan üzüntüyü dile getiren bir nazım türüdür. Bu tür eserler, Türk edebiyatında özellikle de Alevî-BektaĢî Ģiir geleneğinde Hz. Hüseyin’in Kerbelâ’da ailesi ile birlikte Ģehit edilmesinden duyulan üzüntüyü dile getirmek için yazılmıĢtır. Asıl ismi Ali Rıza Öge olan Kadîmî Baba da bu tür mersiyeler yazmıĢtır. Kendi hazırladığı ve yazma halinde olan BektaĢî ġairleri Antolojisi isimli eserinde birçok BektaĢî Ģairinin Ģiirleri yanında kendi Ģiirlerine de yer vermiĢtir. Bu Ģiirlerinden 39 tanesi mersiye türündedir. Bu mersiyeler müseddes, murabba ve gazel nazım Ģekillerinde yazılmıĢ ve genellikle bunlarda mersiye baĢlığı kullanılmıĢtır. Bu mersiyelerinin bir kısmı Kerbelâ hadisesini anlatmakta bir kısmı da Kerbelâ hadisesinden
Kadîmî’nin Kerbelâ Mersiyeleri 725
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/1 Winter 2012 duyulan üzüntüyü dile getirmektedir. Mersiyelerde Hz. Hüseyin’den Ģefâat istenmekte ve Yezid’e, Yezid’in komutanlarına, valilerine beddualar edilmektedir.
KAYNAKÇA ARSLAN Mehmet ve ERDOĞAN Mehtap, Kerbelâ Mersiyeleri, Grafiker Yay., Ankara 2009. ÇAKIR Mümine, “Bir BektaĢî Babası Kadîmî’nin Mektupları”, Türk Kültürü ve Hacı BektaĢ Veli AraĢtırma Dergisi, Yıl: 18, Güz 2011, Sayı 59, s. 373-400. ÇAKIR Mümine, “Ġhmal EdilmiĢ Bir BektaĢî Babası Kadîmî ve Nefesleri”, Uluslararası Hacı BektaĢ Velî Sempozyumu, 7-9 Mayıs 2010 Çorum ÇAKIR Mümine, “Sıra DıĢı Bir Osmanlı Polis ġefi Ali Rıza Öge: Hatıraları ve ġairliği” Türk Polis TeĢkilatında Yeni GeliĢmeler Sempozyumu 9-10 Nisan 2010, Ankara. ÇĠFTÇĠ Cemil, Divan ġiirinde Kerbelâ Ağıtları, Kevser Yay., 2008. ĠSEN Mustafa, Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye, Akçağ Yay., Ankara 1993.
ÖGE Ali Rıza, BektaĢî ġairleri Antolojisi, Atatürk Kitaplığı, Belediye Yazmaları, Nu: Bel. Yz. 131. ÖGE Ali Rıza, MeĢrutiyetten Cumhuriyete Bir Polis ġefinin Gerçek Anıları, Bursa 1982. ġAHĠN Gülay, “Zeki Divanı ve Divan’daki Kerbela Mersiyeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Türk Kültürü ve Hacı BektaĢ Veli AraĢtırma Dergisi, Yıl: 18, Güz 2011, Sayı 59, s. 239-252. ġAHĠN Halil Ġbrahim, “Kerbela Olayının Sözlü Geleneğe Yansıması: Ġmam Hasan ve Ġmam Hüseyin Destanı”, Türk Kültürü ve Hacı BektaĢ Veli AraĢtırma Dergisi, Yıl 2011, Sayı 60.s. 181-196. Yüklə 438,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|