Kadrlar tayyorlash milliy dasturi umumiy qoidalar

Maqola va uning tuzilishi

Maqola erkin kompozitsiyali uncha katta bo‘lmagan nasriy asardir.

Umuman, maqola ilmiy yoki publitsistik xarakterdagi ocherkka o‘xshashdir.
Maqola falsafiy, tarixiy biografik, publitsistik, adabiy tanqidiy, ilmiy ommabop va sof beleristik xarakterda bo‘ladi. Maqola uslubi obrazliligi, ofaristikligi, jonli tilga yaqinliligi bilan ajralib turadi. Mazmuni muayyan sabab yoki masalaga oid tugal tafsilotni yoki aniqlikni talab qilmaydigan individual taassurot va mulohazalardan iborat bo‘ladi.
Mustaqil janr sifatida A.Montel ijodida tarkib topgan. Bu janr G‘arbda oldinroq ishlatilgan bo‘lsa-da, o‘zbek adabiyotida XX asrning 70-80-yillaridan maqola yaratila boshlandi.



Muhokamada ishlatiladigan so‘zlar
Maqola shartlarida talabalardan ko‘pincha mavzuni muhokama qilish so‘raladi, masalan:
Bu holatda aytilgan fikrning afzalliklari va zararlarini baholash talab etilmoqda. Unda quyidagi so‘zlardan foydalanish mumkin:

Yuqoridagi so‘zlardan foydalanib gaplarni to‘ldirish mumkin.
Har yili millionlab talabalar chet mamlakatlarda o‘qishni tanlashadi. Buning sezilarli (a) __________ bo‘lishi mumkin, qaysiki boshqa bir madaniyat bilan tanish bo‘lish imkoniyatidek, ammo vatanni qo‘msash, yakkalanib qolish kabi muayyan (b) __________ ham qamrab oladi. Boshqa bir (c) __________ tomoni yashash xarajatlari va u yerdagi narxlarning balandligi bo‘lishi mumkin.

Taqriz, uning tuzilishi va ifoda materialining xususiyatlari
Taqriz (arab. — ijobiy baho) — adabiy tanqid janri; yangi badiiy, ilmiy yoki ilmiy-ommabop asar tahlili. Taqrizda asarning bibliografik tavsifi, shuningdek, mazmuni, unda ko‘tarilgan muammolar, asarning g‘oyaviy badiiy xususiyatlari, muallif ijodida, adabiyotda tutgan o‘rni haqida ma’lumot bo‘ladi; asarga baho beriladi, uning asosiy fazilatlari va nuqsonlari qayd qilinadi. Taqriz asosan keng kitobxonlar ommasi uchun mo‘ljallanadi, ularni yangi asarlardan ogoh qiladi, zarurini tanlab olishga ko‘maklashadi. Ichki тaqriz ham bo‘ladi. Masalan, nashriyotga kelgan badiiy, tanqidiy va ilmiy-ommabop asar ichki taqrizga beriladi, biroq bu taqriz matbuotda e’lon qilinmaydi.
Taqriz - sаylаnmа bаyоnning bir turi. U bаdiiy, ilmiy, mеtоdik vа bоshqа аsаrlаrgа bеrilgаn bаhоdir. Taqrizdа аsаr tаnqidiy tаhlil еtilаdi, shu nuqtаi nаzаrdаn bаhоlаnаdi. Аsаrning yutuqlаri hаm, nuqsоnlаri hаm ko‘rsаtilаdi. Tаqrizchi o‘zining dа’vоlаrini turli dаlillаr аsоsidа isbоtlаy bоrаdi, аsаrgа ilmiy izоhlаr bеrаdi.
Taqriz yоzish оdоbi хоlislikni, hаqiqаtdаn chеtlаshmаslikni tаlаb еtаdi. Tаqriz qilinаyоtgаn аsаrning yutuq vа kаmchiliklаri, nаzаriy vааmаliy аhаmiyati hаqqоniy ko‘rsаtilishi lоzim. Аsаrgа bаhо bеrishdа muаllifning shахsiyati, оbro‘si еmаs, bаlki uning (аsаrning) хususiyatlаri, аhаmiyati ko‘zdа tutilаdi.
Taqriz yozishda quyidagi sxemaga amal qilinadi:
1. Tezis (umumiy holati) va uni ochib berish.
2. Kitob (film, teatr, maqola)ning baholanishi.
Taqrizning boshlang‘ich qismida quyidagi konstruksiyalardan foydalaniladi: Kitob (film, teatr, maqola)da hikoya qilinadi.
Kitob (film, teatr, maqola)da muammolar ko‘tariladi.
Taqrizni baholash qismida quyidagi konstruksiyalardan foydalaniladi:
Men … hisoblayman …
Mening fikrimcha…
Mening nazarimda…
… menga yoqdi.
… menda katta taassurot uyg‘otdi.
Kitob (film, teatr, maqola) … o‘rgatadi.