4-§. Harbiy harakatlar olib borishning usul va vositalari
Bu jabhada ikkita prinsip amal qiladi: 1) urushayotgan tom onlarning dushman tom onga ziyon yetkazish borasida tegishli vositalarni tanlash huquqi cheklangan bo'ladi; 2) ortiqcha jabr yetkazishga yo'l qo'yilmaydi. Bombardimon qilish urush olib borish vositalari ichida tobora om maviy tus olib bormoqda. U fuqaro obyektlari emas, balki harbiy obyekt - larga y naltirilishi va «tanlanmagan» m azm unda bo'lm asligi zarur. Him oyalanm agan shaharlarni, binolar va aholi mavjud boshqa joylarni bom bardim on qilish taqiqlanadi. Bombardimon qilish chog'ida ilm -fan www.ziyouz.com kutubxonasi maqsadlarida, san’at, xayriya faoliyati va sog'liqni saqlash uchun ishlatilayotgan ham da harbiy maqsadlarda foydalanilmayotgan binolami iloji boricha ayashga qaratilgan choralar ko'rilishi shart. Bunday himoyadan harbiy gospitallar ham foydalanadi. Xatarli kuchlarga ega bo'lgan moslama va inshootlar, hatto ular harbiy obyektlar hisoblansa ham, hujum qilish obyektiga aylantirilmasligi kerak.
Xalqaro gum anitar huquqning urush qurbonlari himoyasi sohasidagi asosiy aktlari — 1949-yilgi to'rtta Jeneva konvensiyasi va 1977-yilgi ularga qo'shim cha protokollardan iborat1. Xalqaro gum anitar huquqning o'ziga xos jihatlaridan biri, uning rivojlanishi va joriy etilishida jam oat tashkilotlari, aw alam bor, Qizil Xoch va Qizil Yarim oy harakati m uhim o'rin tutadi. Ushbu harakatning milliy jamiyatlari deyarli har bir mamlakatda mavjud. U lar xalqaro darajada birlashib, Qizil Xoch va Qizil Yarim oy jam iyatlari Ligasini tashkil etgan. Harakatning oliy organi Qizil Xoch va Qizil Yarim oy Xalqaro konferensiyasidir. Xalqaro Qizil Xoch Q o'm itasi (XQXQ) m azkur harakat doirasida o 'z maqom iga ega bo'lib, Jeneva konvensiyalarida rasmiy ravishda tan olingan. U ning tarkibi Shveytsariya fuqarolaridan tashkil topgan. XQXQ xalqaro gum anitar huquqqa amal qilinishini kuzatib boradi, qurolli mojarolar qurbonlariga yordam beradi, xalqaro gum anitar huquq bo'yicha bilimlarni tarqatishda ko'm aklashadi va uni rivojlantirish yuzasidan takliflar kiritadi. XQXQ Jeneva konvensiyalariga amal qilinishi borasidagi kuzatuvi xulosalarini tegishli davlatga m a’lum qiladi. Istisno etilgan hollarda (m asalan, Iroq tomonidan zaharli moddalar qo'llanilgani taxmin etilgani kabi holatlarda) u ochiq bayonot bilan chiqishi mumkin. XQXQ em blem asi oq sathdagi qizil xoch (Shveytsariya davlat bayrog'idagi ranglarning teskari tartibda joylashuvi bo'yicha) tasviri hisoblanadi. Yaradorlar va bemorlami himoyalash tezkor tibbiy yordamga muhtoj bo'lgan barcha yaradorlar va bemorlar, harbiylar yoki fuqaro shaxslar uchun bir xil ta ’sir kuchiga ega. Bunday shaxslar hurmat qilinishi va himoya etilishi zarur. Urushayotgan tom onlar yaradorlar va bem orlarni qidirish va yig'ib olish uchun zudlik bilan tegishli choralarni ko'rishga majbur. Zarur hollarda shu maqsadda sulh ham tuziladi. Dushman tomonning yarakutubxonasi dor jangchilariga hurmat bilan muomala qilinadi va zarur tibbiy yordam ko'rsatiladi. U lar ustida tibbiy sinovlar o'tkazish m an etiladi. Murdalar yig'ib olinadi va munosib tarzda dafn etiladi. Dafn to'g'risidagi m a’lum otlar XQXQga yetkaziladi. Dafn joylariga marhum larning yaqinlari kelishi ta ’minlanadigan darajada shart-sharoit yaratilishi kerak. Tibbiy xodimlar xalqaro gum anitar huquq him oyasida b o 'lad i, urushayotgan tom onlar ularga hurmat ko'rsatib, himoyasini ta ’minlashi shart. Tibbiy xodimlar dushm an tom onidan ushlab qolinishi mumkin. Bunday hollarda ular imkon qadar o'zlari mansub mamlakat fuqarolariga tibbiy xizmat ko'rsatish bilan bog'liq faoliyatini davom ettiradi. Doimiy tibbiyot muassasalari va ko'chm a tibbiyot tuzilmalari ham himoyadan foydalanadilar. Ular farqlovchi belgilarga ega bo'lishlari zarur. U lardan dushm an tom onga ziyon yetkazish maqsadida foydalanilgan hollardagina ulam i himoyalash to'xtatiladi. Tibbiy xodim lar o'zini va mijozlarini himoya qilish uchun shaxsiy qurol olib yurish huquqiga ega. Dushm an tom on yaradorlar va bemorlarni qo'lga olgan hollarda ular harbiy asirlarga tegishli huquqlardan foydalanadi. Dengiz urushi vaqtida yaradorlar va bemorlarni himoyalash muayyan o'ziga xosliklarga ega. Bunda tegishli norm alar halokatga uchragan kemalarga ham taalluqli hisoblanadi. Ayniqsa, qidirish va qutqarish ishlari katta ahamiyat kasb etadi. Bu harakatlam i jangdan keyinoq harbiy kemalarning o'zi amalga oshirishi kerak. Gospital kem alar oq rangga bo'yaladi va milliy bayroq bilan yonma-yon qizil xoch bayrog'ini ham ko'targan bo'ladi. Dushman tomonga bu kem aning nomi va shakl-shamoyili m a’lum qilinadi. Bunday kemalarga hujum qilish yoki qo'lga olishga yo'l qo'yilmaydi. Kemaning tibbiy xodimlari va komandasini asir olish mumkin emas.
